آنالیز بنزین از نفت
اطلاعات اولیه
نفت مخلوطی پیچیده از
آلکانها ،
سیلکو آلکانها و هیدروکربنهای آروماتیک است. در
نفت خام هزاران ماده مرکب وجود دارد، و ترکیب درصد واقعی نفت بسته به جاهای متفاوت؛ تغییر میکند. مثلا ؛ نفت های خام پنسیلوانیا بیشتر
هیدروکربنهای زنجیری است، در حالی که
نفت خام کالیفرینا بیشتر ترکیبات آروماتیک دارد. ترکیب درصد نفت را میتوان بر حسب گسترههای
نقطه جوش طبقه بندی کرد. هر یک از برشهای حاصل کاربردهای مهمی دارد.
پالایش نفت ، جدا سازی اجزایی با گستره نقطه جوش معینی است که بوسیله فرایند تقطیر جز به جز صورت میگیرد.
نفت خام را تا حدود 400C˚ گرم میکنند تا بخاری داغ و مخلوطی سیال تولید کند که وارد
برج تقطیر میشود. در این برج بخارها بالا میروند و در نقاط مختلف در طول برج متراکم و به مایع تبدیل میشوند. اجرایی که نقطه جوش کمتری دارند (یعنی آنها که فرارترند) بیشتر از اجزایی که نقطه جوش بیشتری دارند، به حالت گازی باقی میمانند. این تفاوت در گسترههای
نقطه جوش امکان میدهد که اجزای نفت از هم جدا شوند.به همان طریق که در یک تقطیر ساده
آب و
الکل به طور جزئی از هم جدا میشوند. بعضی از
گازها مایع نمیشوند و از بالای برج بیرون میروند.
باقی مانده تبخیر نشده نفت نیز در ته برج جمع میشود. محصولاتی که نوعا از جدا سازی نفت به دست میآیند به این ترتیب است.
جز هیدروکربنی |
گستره اندازه ملکولها |
گستره نقطه جوش C˚ |
کاربرد |
گاز |
C1-C4 |
-160 تا 30 |
سوخت گازی ، تولید H2 |
بنزین دست اول |
C5-C12 |
30 تا 200 |
سوخت موتور |
نفت سفید |
C12-C18 |
180 تا 400 |
سوخت دیزل ، سوخت کوره |
نفت سوخت |
|
|
کراکینگ |
روان کنندهها |
C17 به بالا |
350 به بالا |
روان کنندهها |
پارافینها |
C20 به بالا |
مواد جامد با نقسه ذوب کم |
شمع-کبریت |
آسفالت |
C36 به بالا |
باقیمانده ضمغی |
تسطیح جادهها |
بنزین دست اول که از
تقطیر جز به جز نفت به دست میآید، عمدتا شامل هیدروکربنهای راست – رنجیر است که به سرعت میسوزد و به عنوان سوخت برای وسائل نقلیه موتوری مناسب نیست. آتشگیری سریع این ماده سبب کوبش یا صدای تق تق در موتور میشود که توان موتور را کم میکند وبه آن آسیب میرساند.
برای درجه بندی خواص کوبش نسبی بهترینها مقیاس دلخواه معین شده است.
هپتان نرمال که نوع بنزین اول است و کوبش زیادی دارد و به عنوان بنزین در نظر گرفته شده که درجه اکتان آن صفر است. از طرف دیگر به 2 ، 2 ، 4-تری متیل پنتان (ایزو اکتان) که از این لحاظ بسیار عالی است، درجه اکتان 100 نسبت داده شده است.
برای
تعیین درجه اکتان نوعی بنزین ، آن را در یک موتور استاندارد به کار میگیرند و خواص کوبشی آن را ثبت میکنند. در این عمل رفتار مخلوطهایی از n- هپتان و
ایزواکتان را با رفتار بنزین مورد نظر مقایسه میکنند. درصد ایزواکتان مخلوطی را که خواص کوبش یکسانی با رفتار بنزین مورد آزمایش دارد، درجه اکتان آن بنزین مینامند. درجه اکتان بنزین دست اول با تبدیل
کاتالیزوری و اکتان افزایندهها ، زیاد میشود. فرآیند تبدیل کاتالیزوری برای تولید
هیدروکربنهای شاخهدار و
آروماتیک به کار میرود. هیدروکربن های راست – زنجیر با عدد اکتان کم را میتوان تحت تاثیر کاتالیزورهای خاص ، مانند
پلاتین بسیار ریز شده ، به ایزومرهای زنجیری شاخهدار ، که عدد اکتان بالاتری دارند، تبدیل کرد. تبدیل کاتالیزوری برای تولید
هیدروکربنهای آروماتیک مثل
بنزین ،
تولوئن ، و
کسیلن نیز به کار رود. در این عمل از کاتالیزورهای متفاوت و مخلوطهای نفت استفاده میشود. مثلا هرگاه بخاریهای
نفتا ،
نفت سفید و اجزای نفتی سبک را از روی
کاتالیزور مس در
دمای 650˚C عبور دهیم، درصد زیادی از مواد اصلی به مخلوطی از هیدروکربنهای آروماتیک تبدیل میشود. از این مخلوط از تقطیر جز به جز، بنزین ، تولوئن ، کسیلن و موادی نظیر آنها جدا می شود.
عدد اکتان مخلوط معینی از بنزین را میتوان با افزایش عوامل ضدکوبش یا اکتان افزایندهها بالا برد. پیش از سال 1975 متداولترین عامل ضدکوبش
تتراتیل سرب ،
4Pb(C
2H
3) بود. افزایش 3g تتراتیل سرب در هر گالن عدد اکتان را 10 تا 15 درجه بالا می برد، و پیش از آنکه سازمان حفاظت محیط زیست (EPA) کاهش محتوای سرب بترین را ضروری بداند، هم
بنزین معمولی و هم
بنزین سوپر در هر گالن به طور متوسط 3g تنراتیل سرب یا تنرامتیل سرب،
4Pb(C
2H
3) ، داشت.
ترکیبات
سرب فوق العاده سمی است، و
نقطه جوش کم تتراتیل سرب بر این خطر میافزاید. اما ، بر اثر دو اقدامی که از طرف سازمان محیط زیست به عمل آمد، میزان سرب در محیط به طوری موثر کاهش یافت. نخستین اقدام ، تصمیم گیری دوباره استفاده از مبدلهای کاتالیزوری پلاتیندار بود که صدور کربن منواکسید و نیتروژن اکسیدها را کاهش دهد، ولی در این صورت لازم بود که بنزینهای عاری از سرب مصرف شود، زیرا سرب کاتالیزور
پلاتین را از فعالیت میاندازد. در آغاز سال 1975 ، اتومبیلهای جدید مجبور به استفاده بنزینهای عاری از سرب شدند تا مبدل کاتالیزوری آنها محفوظ بماند و مقدار سرب تولید شده در هوا نیز کاهش یابد. برنامه کاهش سرب در بنزین به این نتیجه انجامید که مقدار آن به 0.1g در هر گالن برسد، و هدف نهایی بنزینی کاملا عاری از سرب بود. با کم شدن مصرف تنراتیل سرب ، لازم بود اکتان افزایندههای دیگری به بنزین افزوده شود تا درجه اکتان آن بالا رود. این مواد اکتان افزاینده عبارتند از تولوئن ، 2- میتل- 2- پروپانل، میتل – ترشیوبوتیل اتر (MTBE) متانول و اتانول، در سال 1984 متداول ترین اکتان افزاینده MTBE بود. که برای نخستین بار در فهرست 50 ماده شیمیایی عمده اضافه شد.
مخلوطهای از بنزین شامل متانول و اتانول نیز به عنوان سوخت مصرف میشود.
سازمان حفاظت محیط زیست و تمام کارخانههای اتومبیل سازی امریکا مصرف مخلوطهای بنزین _اتانول تا 10% اتانول داشته باشد، پذیرفتهاند. ولی متانول بیشتر مورد توجه است، زیرا به عنوان اکتان افزاینده چند مزیت دارد. متانول وقتی به طور مناسبی با بنزین مخلوط شده باشد، اقتصادیتر است، درجه اکتان بالاتری دارد، و صدور میزان ذرات ، هیدروکربنها،
کربن منواکسید و نیتروژن اکسیدها را میکاهد. ولی بزرگترین عیب متانول به رطوبت مربوط میشود. مقدار کمی رطوبت مخلوط اتانول – بنزین را ناپایدار میکند، و خوردگی فلز موتور مسئلهای جدی میشود.
مسئله رطوبت اتانول با استفاده از الکل دیگری (
اتانول ،
پروپانولها) به عنوان کمک حلال در مخلوطهای
متانول ، حل شد. سازمان حفاظت محیط زیست چند مخلوط متانولی را که با استانداردهای صدور مواد از وسایل نقلیه موتوری مطابقت داشت و بنزینی با اکتان بالا برد، تصویب کرد. غالب مخلوطهای متانولی حدود 2.5% متانول، 2.5% ترشیو –
بوتیل الکل، 95% بنزین و یک ماده بازدارنده خورندگی دارند.