تاریخچه ی:
آل بویه
تفاوت با نگارش: 1
| | V{maketoc} | | V{maketoc} |
| | !آل بویه | | !آل بویه |
| | «320-447 ق / 932-1055 م» | | «320-447 ق / 932-1055 م» |
| - | در سالهای ضعف و انحطاط ((بغداد)) که امراء ترک و کرد و ((گیل)) و ((دیلم)) خلیفه را هم در تختگاه وی دست نشانده قدرت و غلبه خویش ساخته بودند، با آن که در ایران اندیشه ایجاد یک قدرت پایدار همراه با احیاء مد یگ باستانی در خاطر بسیاری از داعیه داران عصر، از گیل و دیلم و طبری شکفته بود، تحقق این رویاء آن هم در یک مدت کوتاه، تا حدی فقط برای ((آل بویه)) ممکن شد که آن نیز به سبب اختلافات خانگی، تقید به تقلید از دعوت زیدیان، و برخورد با انقلابات خراسان خیلی زود مثل یک رویای صبحگاهی پایان یافت، مع هذا بنیانگذار این سلسله علی بن بویه دیلمی ملقب به ((عمادالدوله)) و برادر زادهاش فنا ((خسرو)) بن حسن معروف به عضدالدوله، با وجود محدود بودن امارت خویش و با آن که در زمان آنها فرصتی هم برای احیاء فرهنگ فارسی در قلمروشان پیدا نشد، باز استعداد خود را برای بازسازی وحدت از دست رفته قرنهای دور نشان دادند. هر چند دولت آنها به رغم انتسابی که بر وفق رسم عصر به یک پادشاه باستانی مثل ((بهرام گور)) هم موفق به ایجاد تعادل پایدار عصر از یاد رفته بهرام در قلمرو یزدگرد نشد، باری طی چندین دهه فرمانروایی آنها، قدرت اخلاف ((سعد بن ابی وقاص)) و ((مروان)) و ((معتصم))، نقش فعالی را که پیش از آن در سرنوشت مردم ایران داشت به نقش انفعالی مبدل ساخت و بدینگونه عناصر تازهیی از طوایف و اقوام مردم ایران بار دیگر آنچه را ایران طی سالها به اعراب و ترکان اهل سُنت واگذاشته بودند، این بار همراه آیین شیعه، دیگر بار، و گرچه برای مدتی کوتاه، به دست آوردند. |
+ | در سالهای ضعف و انحطاط ((بغداد)) که امراء ترک و کرد و ((گیل)) و ((دیلم)) خلیفه را هم در تختگاه وی دست نشانده قدرت و غلبه خویش ساخته بودند، با آن که در ایران اندیشه ایجاد یک قدرت پایدار همراه با احیاء باستانی در خاطر بسیاری از داعیه داران عصر، از گیل و دیلم و طبری شکفته بود، تحقق این رویاء آن هم در یک مدت کوتاه، تا حدی فقط برای ((نسب آل بویه|آل بویه)) ممکن شد که آن نیز به سبب اختلافات خانگی، تقید به تقلید از دعوت زیدیان، و برخورد با انقلابات خراسان خیلی زود مثل یک رویای صبحگاهی پایان یافت . |
| - | !ب آل بویه
ل بیه که ظاراً اوج اقتدار و شهرت، نسب خود را به ((ساسانیان)) رساندند، اولاد بویة بن فنا خسرو دیلمی بودند که گف می شد در بین وای دیلم به قبیلهیی موم به ((یر زی وند)) «= یر دل وند» منسوب بدهاند. صحت ای انتساب که آنها را ه بهرام گو، پادشاه ساسانی منسوب میداد، ثل آنچه ر مورد ((ل یار)) حی آ وی ر عهد عضدالدوله نتشار افت و خود بویه و پسرانش چنان ادعایی نداشتند، نیز این تردید را توجی میکند، هر چند نام فن خسرو در مورد پدر بوی حاکی از تاز ملمان شن او دارد.
باری، عوت انتساب به پادشاهان قدیم در نزد آ بویه، پیش از عهد ((عضد الدوله)) به نحو دی مطرح نشد و اولاد بویه قبل از رو به خدمات لشکر ظاهرا ر ناحیه گیل ر محلی ا ساح دریا که بعدها به نام کیا گلیش خانه مید زندگی سادهای آمیخته به فقر و فاق، در خور معیشت ماهیگیران داشتد و بدین گونه آرزوی نیل به قدرت و ثروت هم برای آنه ویی بوده ات که میتوانسته اره وان فقیرانه ا در آنها باقی گذاشته با. خارههایی م که از زبان ((احمد ن ویه)) - معز الدوله - نقل شده است، مت فاقه اندان آنها را از حدی که صور یک نسبت شاهانه را در مورد آنها قابل قبول سازد، با تردید جدی مواجه میکند. |
+ | ها بیاار این سلسله ی بن وی دیلمی مق به ((دلدوه)) برار ادها ن ((رو)) ب حن رو ه عضدالدوله، با وجد مدود بود حکمشن و با ن که در زان نها رتی ه رای حیا رهنگ ای در قروشان یدا ن، با استدا و را رای باای حد ز دست ت قنهای ور نشان دادند. |
| - | !رود پسران ل وی ه اهیگیی />به هر ا اب اع بویه ب سراش ک هیم کی و مهییری در وای احی ((استان گیلان|گیلان)) نمیانست نها را خرسد ساز، ظاراً در سال های جوش و خروش گیل و دیلم که ماکان و اسفار مرد اویج بی خراسان و جرجان و ری در جتجوی قدرت، تلش آغاز کرد بدند، به خدما لکی وارد شدند. خود او ر این گونه دمات به خراسان افتاد اهرا حد سی ادهای تجاوز نرد. ا پر بزر ابو الحسن لی بن وی که بعدها از دران د خویش ر ساه ر ن اد ایر ((را)) ید میکند، ظاهراً در بین دست ((دیمان)) ساه ((آ اان)) موعیت و مقم ب دست آد. ع هذا بعدها به همراه برادران کچکتر خیش - حسن واد - که آنها نی زو سپ آ من بودد، ا سپا خا به زمان کا کاکی ک ود در آ مان در خدمت آ سامان بود، پیوستن و ب تدریج ستاره قبال آنان و به درخشیدن گذاشت. برارا بویه در فاله چن سال «320 - 327 ق / 932 - 939 م» توانستند ((اصفهان)) و فارس ((اهواز)) را در تصر خیش گیرند و دامنه نفوذ خود را فراگیر نمایند ا دان حد که خلیفه بغاد را ست نشانده خویش سازند و به مدت چهل ال تا پایان دوره فرمانوایی ضدالدوله «وفات مرم 372 ق / 982 م» نمونهای ا یک ولت با ثبات و مت عاری از خل ا ب منه ظهو رسانن. دولتی که قلمو ویع آن جرجان و ((طبرستان)) و بال و اهواز تا فارس و کرمان و عرا و ((مان)) را شامل مید فوق میر لامری خا این همه را از لحاظ دفاعی حدت میبخشید و ن را ز آسیب تفرقه و یه مون نگه میداشت. |
+ | ر چن و ه به ر اابی که ب سم صر ه ی اا باستانی م ((هرا ر)) هم موف ب ایجد تاد دا ر ا ید رفت هرا م یدرد د ولی ی چنی دهه رمانیی ها، ر اا (( ن ابی اص)) ((ان)) و ((عتصم))، عال را ک یش ا آن س مد ایا ا به انای د اخت بدینوه نار تایی ا وایف و اوا ردم ایران ا دیر نچه ا ایران ی الها ه ااب و تک ال ن وگاته ون این با همرا یین شی یگر ار، ه برای دتی کواه به وردند. |
| - | !فقه و جزی دولت آ ویه پس ا مرگ ((ضدالوله دیمی))
ا با رگ ضد الوله رگ امی خاندان بویه، ثبات امنی ت و اتا بینظیر آن دچار یب فه و تجزی ه اناط و نرا د. ه هر حا ه نبال ای صر ضد الوله و مید الدله، دان فرقه آل بویه ک عد ا وع ران عد م ادوله «322 ق / 934 م» و م لوله «334 ق / 945 م»، فول غمناک و یهای د فجا ل م الوله «420 ق / 1029 م» و الملک الریم «447 ق / 1055 م» نشن دد، آغاز شد و فر اوه و ((مصام لدوله)) ر ا و عرا نتوانستند دوا قدر ااء گته ا دیگر بار تجی کنند. |
+ |
!ز لیتی سه برار ل وی
ر ال بو ا بویه با سران ک یم کی و ایگیری در نوی حی ((گیا)) یان نا را خرسن ازد، اهرا ر ال ای ش و رو یل و یل که کان و سفار و د اوی ی ران ا و ی ر تجوی قدرت، لاش آغاز که وند م لکری وار شند. ود او ر ای وه دمات ه را اتاد و ار ا د پهی ادهای تجو نکرد. |
| - | !وسعت ایرا ر هد دالله یلمی />لت آل بویه ر عه دادله که و دورا شکگی ن د ا ریای ر تا حر مان و از دت کمان ا اراء ((ا)) شام مید و هر چ ا ی مله، یات طبران و ا نها الواسه ر یطه ی ود در م این لم ویع، ارت و مابت دقیق ای ایالارا بزر آل بویه ب گ وری حس و می به ر میرسی ر خا ز قلمو وی ی در یان م حتی ند ه نا وی خوند مید. ایر یمن بای ی هدیه یفرستاد ی (()) ه ه و ا هار طاع بت ی موظ یید. العزی با خلیه فای ((مصر)) برای له ا تی یزانس از وی روست کک یک و وی ا امپرتور بیزانس و رداان ن یار رای واذای عههای حدی و مبد اسیان گرگانها رو سیسی داشت. |
+ | اما ر رش و الس لی بویه که عده دورا خدت وی در سپا ر ن حد امی ((خارا)) یاد مکند هراً ر ین دته ((یلمان)) ا ((آ امن)) موقی و مامی ه دست آورد. هذا عدا ه اه برران کوچکتر وی - حسن واحد - که نها ی جزو سپاه آل سامان بودند، از سپه خارا ه ملم اکان کاکی که ود در مان در خدت آل سام بو، یوتند و تدریج ستار اال آنا رو به درخشیدن گذات.
سه برار آل بویه: />*((ابلن ی ن ویه)) />*((اب علی حس ن بویه ))
*((احم ن بویه ))
!رت گیری را ل ویه اید دت />برادران ویه فاصه ند سا «320 - 327 / 932 - 939 م» تونند ((صفهان)) و فارس ((اهواز)) ر تصر خوی گیرند دامنه نفو خود را راگیر نمایند تا با حد که خیفه بغداد را دست نشاند ی ازد و به م چهل ل ا پیا وه فرمانروایی عدالدوله «فت مر 372 / 982 م» نموی از یک ولت با ثبات تحد عاری از خل را منصه ظهور برسا. ولتی که قلمو ی ن از ران و ((برستا)) ال و اهواز ا فار و کرمان و راق و ((مان)) ا امل میشد و تفوق امیر لامرایی خانان ین ه را لحاظ دفاعی وحدت میبشید آ را از آسی تره و یه مون نگه میداشت. |
| | + | !تفرقه و تجزیه در دولت آل بویه پس از مرگ ((عضد الدوله دیلمی)) |
| | + | اما با مرگ عضد الدوله بزرگ امیر خاندان بویه، ثبات و امنیت و وحدت و اتفاق بینظیر آن دچار آسیب تفرقه و تجزیه و مقدمه انحطاط و انقراض شد. به هر حال به دنبال پایان عصر عضد الدوله و مؤید الدوله، دوران تفرقه آل بویه که بعد از طلوع درخشان عهد عماد الدوله «322 ق / 934 م» و معز الدوله «334 ق / 945 م»، افول غمناک و تیرهای را در فرجام حال مجد الدوله «420 ق / 1029 م» و الملک الرحیم «447 ق / 1055 م» نشان داد، آغاز شد و فخر الدوله و ((صمصام الدوله)) در جبال و عراق نتوانستند دوران قدرت و اعتلاء گذشته را دیگر بار تجدید کنند. |
| | + | |
| | دورهای که با انقراض آل بویه پایان یافت در فارس و عراق «= جبال» برای مردم ایران تجربه جدایی از سلطه بی واسطه ((خلافت عباسی)) را در پرتو نهضت ((تشیع)) مجال تحقق داد، اما فشار حساب نشده عناصر ترک و ترکمان از خارج و اختلاف مهار ناپذیر عناصر سپاهی از داخل، این تجربه جالب را سرانجام با بحرانهای دشوار اقتصادی و تعصبهای شدید فرقهای مواجه کرد و هرج و مرج ناشی ازاین عوامل آن را به شکست کشاند. | | دورهای که با انقراض آل بویه پایان یافت در فارس و عراق «= جبال» برای مردم ایران تجربه جدایی از سلطه بی واسطه ((خلافت عباسی)) را در پرتو نهضت ((تشیع)) مجال تحقق داد، اما فشار حساب نشده عناصر ترک و ترکمان از خارج و اختلاف مهار ناپذیر عناصر سپاهی از داخل، این تجربه جالب را سرانجام با بحرانهای دشوار اقتصادی و تعصبهای شدید فرقهای مواجه کرد و هرج و مرج ناشی ازاین عوامل آن را به شکست کشاند. |
| | !دولت آل بویه احیاگر سنت های ایرانی | | !دولت آل بویه احیاگر سنت های ایرانی |
| - | مع هذا تصویری که از این تجربه برای تاریخ باقی ماند، تصویر جامعهای پر تحرک و زنده و پر تنوع و محیط بالنسبه باز و آزاد، آکنده از استعدادهای سازنده بود که در آن شوق به احیاء سنتهای ایرانی، علاقه به شعایر و آداب عربی و اسلامی را نفی نکرد و محدودیت به نواحی غربی و مرکزی ((فلات ایران))، ارتباط و تبادل میراث فرهنگی را با نواحی شرقی آن غیر ممکن نساخت. تسامح فکری هم تا حدی بود که به ((اهل ذمه)) نیز در کارهای حکومت مجال همکاری میداد و از اختلافات فرقهای هم مانعی برای رشد و توسعه افکار فلسفی به وجود نمیآورد.
دوره شصت ساله نخستین سلاطین آل بویه را دوره ((رنسانس)) ایرانی میدانند هر چند نتایج آن بهره ترکمانان شد که همین امر باعث جلوگیری و رشد و درخشندگی بیشتر آن گردید. چنین مقدر بود که این تجربه، با حوادث تلخ بار بعدی و هجوم ترکان و مغولان، پژمرده شودو در زیر رگبار خشونت و خرابی، برگهای لطیفش از شاخه جدا و شکوفههای زود رسش پرپر گردد و ایرانیان تجربهای جدید را در میدان حوادث بیازمایند. |
+ | مع هذا تصویری که از این تجربه برای تاریخ باقی ماند، تصویر جامعهای پر تحرک و زنده و پر تنوع و محیط بالنسبه باز و آزاد، آکنده از استعدادهای سازنده بود که در آن شوق به احیاء سنتهای ایرانی، علاقه به شعایر و آداب عربی و اسلامی را نفی نکرد و محدودیت به نواحی غربی و مرکزی ((فلات ایران))، ارتباط و تبادل میراث فرهنگی را با نواحی شرقی آن غیر ممکن نساخت. |
| | + | تسامح فکری هم تا حدی بود که به ((اهل ذمه)) نیز در کارهای حکومت مجال همکاری میداد و از اختلافات فرقهای هم مانعی برای رشد و توسعه افکار فلسفی به وجود نمیآورد. |
| | + | |
| | + | دوره شصت ساله نخستین سلاطین آل بویه را دوره ((رنسانس)) ایرانی میدانند هر چند نتایج آن بهره ترکمانان شد که همین امر باعث جلوگیری و رشد و درخشندگی بیشتر آن گردید. چنین مقدر بود که این تجربه، با حوادث تلخ بعدی و هجوم ترکان و مغولان، پژمرده شودو در زیر رگبار خشونت و خرابی، برگهای لطیفش از شاخه جدا و شکوفههای زود رسش پرپر گردد و ایرانیان تجربهای جدید را در میدان حوادث بیازمایند. |
| | !مطالب مرتبط با آل بویه : | | !مطالب مرتبط با آل بویه : |
| - | *((والس علی ب ی))
*((بو علی ن ویه ))
*((احمد ب بیه )) |
+ | *((دالل یمی|لموی اوله دیی)) |
| | *(( دیلمان فارس )) | | *(( دیلمان فارس )) |
| | *((تسامح دینی و دین ورزی در عهد آل بویه )) | | *((تسامح دینی و دین ورزی در عهد آل بویه )) |
| | *((سازندگی در عهد آل بویه )) | | *((سازندگی در عهد آل بویه )) |
| | *((نظام دیوانی در عهد آل بویه )) | | *((نظام دیوانی در عهد آل بویه )) |
| | *((نظام لشکری در عهد آل بویه )) | | *((نظام لشکری در عهد آل بویه )) |
| | *((اوضاع اجتماعی در عهد آل بویه )) | | *((اوضاع اجتماعی در عهد آل بویه )) |
