میزان تشعشعاتی که
زمین از
خورشید دریافت می دارد یا فصل های مختلف سال، عرض جغرافیائی و وضع هندسی مدار گردش زمین به دور خورشید در ارتباط است و هر گونه تغییری که در شدت و ضعف این تشعشعات روی دهد، به دگرگونی هائی در
دما و
فشار جو زمین منتهی می گردد و بالنتیجه روی آب و هوای میهن خاکی ما اثر می گذارد.
باد که بر اثر اختلاف فشار تولید می گردد و هوای سرد و گرم و همچنین بخار آب را از جائی به جای دیگر پراکنده می سازد، از وضع توپوگرافی زمین بشدت متاثر است و پراکندگی قاره ها در شرایط اقلیمی نقش آفریننده و کوهها موجبات تکائف و باروری بخار آب را فراهم می سازند و اقیانوس ها، شرایط اقلیمی را بشدت تحت تاثیر قرار می دهند و همانند خازنی دمای سطح زمین را در خویش ذخیره می کنند و به آرامی آن را به هوای پیرامون خود منتقل می سازند.
تغییرات اقلیمی
از دگرگونی های بزرگ اقلیمی زمین در گذشته زمین در گذشته های دور آگاهی داریم و می دانیم که آخرین عمر یخبندان حدود ده هزار سال پیش به پایان رسیده است. مدارک و نشانه های موجود گویای آن است که در بین 7000 تا 5000 سال پیش یخبندان دیگری بر زمین حاکم بوده و علاوه بر آن میهن خاکی ما روزهای سردی رات که به عمر
آهن یعنی 2900 تا 2300 سال پیش مربوطه است پشت سر گذارده و در اوایل قرون وسطی یعنی حدود 1000 تا 800 سال پیش دوره گرمی جانشین آن گردیده است.
عمر یخبندان کوچک نیز که بین 500، 125 سال پیش وجود داشته و اواخر قرن هفدهم را در سرمای شدید فرو برده است، بجای خویش قابل ذکر است و روزهای گرم اوایل قرن حاضر هم پایان ادوار اقلیمی زمین تا زمان نسل کنونی را اعلام می دارد.
از جمله عواملی را که در شرایط اقلیمی زمین نقش آفریننده مختصراً می توان به ترتیب زیر بر شمرد:
مدار گردش زمین طی مدتی حدود 90 هزار تا 100 هزار سال، به آرامی از یک دایره تقریبی به یک بیضی گرایش می یابد و دوباره به وضع نخست باز می گردد. طول نجومی نقطه پری هلیون که نزدیک ترین موقعیت زمین به
خورشید است، در مدتی بالغ بر 21 هزار سال تغییر می یابد و علاوه بر آن زمین از سوی
قطب جنوب به خورشید نزدیک تر می شود و از طرف
قطب شمال از آن دور می گردد و این وضعیت پس از مدتی برابر ده هزار سال برعکس می شود. همچنین تمایل محور زمین نسبت به سطح مدار گردش آن طی مدت 20 هزار سال به مرور تغییر می یابد و فصل های
تابستان و
زمستان زمین را تا حدی دگرگون می سازد.
افزون بر عوامل بالا، هر گونه تغییری در ترکیبات
جو زمین نیز در شرایط اقلیمی موثر است. متاسفانه میزان
دی اکسید کربن جو زمین به دلیل استفاده از سوخت های
هیدروکربن و قطع درختان و پاکسازی مناطق جنگلی روز به روز به فزونی می رود. می دانیم که دی اکسید کربن بوسیله
گیاهان جذب می گردد. در مقابل، فعالیت های بدنی جانوران و به ویژه انسانها بر آن می افزاید، همچنین فوران های
آتشفشانی نیز میزان دی اکسید کربن جو زمین را فزونی می بخشد، برابر محاسباتی که بوسیله دانشمندان بعمل آمده، میزان دی اکسید کربن در سال 2000 میلادی به مرز دو برابر طبیعی آن خواهد رسید، طبیعی است چنین وضعی به بالا رفتن دما به میزان دو
کلوین منجر می گردد که خود برای پیدایش اثر گرمخانه مقذمه مناسبی است. نتایج مرگبار و دوزخ زای اثر گرمخانه ای را در سیاره
ناهید دیدیم و با شرایط اقلیمی آن آشنا شدیم. سرنوشت این سیاره درس عبرتی برای ما زمینیان است.
علاوه بر فعالیت های انسانی که ممکن است در مقدار
اوزون جو زمین اثر گذارد. پاره ای سوانح طبیعی نیز ممکن است به نابودی و یا خنثی شدن
لایه اوزون زمین منتهی گردد. مثلاً با فرارسیدن زمان واژگونی قطبهای مغناطیس،
مغناطکره زمین موقتاً نابود می گردد و پرتوهای کیهانی بدون برخورد به هیچ سیر و مانعی به جو زمین وارد شده و لایه اوزون را تباه می سازند. چنین وضعیتی در زمان شدت یافتن فعالیت های خورشیدی و پیدا شدن مشعل های بزرگ نیز محتمل است. بسیاری از انواع موجودات زنده در
دوران کرناسه که همزمان با واژگونی قطبهای مغناطیس زمین است نابود گردیده اند، هر چند که پاره ای از دانشمندان نابودی
دایناسورها را ناشی از یکی حادثه طبیعی می دانند و معتقدند که شرایط جوی در پی برخورد
سیارک بزرگی با زمین بشدت دگرگون شده و با نابودی سیر محافظ زمین دایناسورها به هلاک رسیده اند.
تغییرات ثابت خورشیدی نیز اثر ژرفی در اقلیم زمین به جای می گذراد. برابر محاسبات انجام شده فقط یک درصد تغییر بازده خورشید، یک کلوین تغییر دمای زمینی را موجب می گردد.
بین فوریه 1980 و اوت 1981 نشانه هائی از 1/0 درصد کاهش در بازده خورشید دیده شد که آثار آن را احتمالاً بایستی تاکنون در اقلیم زمین مشاهده کرده باشیم.
برابر شواهد موجود، عمر یخبندان کوچک با پیدایش
کلفهای چندی در چهره خورشید همزمان بوده، شاید وجود همین کلفها روزهای سردی را بر زمین تحمیل کرده باشد. از سوی دیگر فوران های آتشفشانی مقدار زیادی غبار و خاکستر به جو زمین روان می سازد، این خردیزه ها همانند پرده ای جلوی نور خورشید را می گیرند و کاهش دمای زمین را موجب می گردند. از سوی دیگر گسترش و پهناوری
کویرها و
دشت ها، تغییراتی را در نسبت بازتاب زمین موجب می شود که آن نیز به نوبه خود در اقلیم زمین موثر است و ازمیزان ریزش می کاهد.
صرفنظر از رویدادهای طبیعی که کنترل آن از توان آدمی خارج است. انسان خود حادثه آفرین است و
فعالیت های آلاینده وی در شرایط محیط اثر می گذارد و اقلیم ناخوشایندی را به مرور بر زمین حاکم می سازد و پی آمدهای مرگبار آن را برای نسل های آینده باقی می گذارد.
مطالب مرتبط:
