تاریخچه ی:
تیمور لنگ
تفاوت با نگارش: 2
| - | تیمور لنگ سردار و پادشاه بزرگ مغول پسر امیر ترغای است که در ترکستان به سال 736 متولد شد میان طایفه بر لاس پرورش و در سوارکاری و تیر اندازی مهارت یافت. |
+ | تیمور گورکان /> 807 -771 / 1405- 1369 م |
| - | در وای کوت منق ی به او وار و پ ا ازدا ا دتر اک کا ا را گوکا یعنی دااد نمیدند. در با الی ((یتا)) نز چند بر دا د انش د اش افتد و ای راست ان دمه دید که تا ایان مر ی نی و ا به تیور لن شهر یات. |
+ | تیمور در انواداى از قبایل رک ((ماوراءانهر)) و در ((شهر " کش ")) - از توابع ((سمرقن)) در ترکستان ( ((آسیای مرکزی)) فعلی )- در 736 ق / 1335 یده به جهان گشود و خیلی زود ر سوارکی و یر انازی ها یافت.. پدش ترغا، ا جگویان ای برلاس بو که طایهاش در این نواح از قدرت و نفو محلى برخوردار بودند. در 761 ق / 1360 م رى به ام تغلق تیمور، از نوادگان ((تا)) از ترستا به ((ماوراءالنهر)) لشکر کشید. ج برلاس که دفا ز شر کش - بعدا شهر سبز خوانه ش - را د مقبل ین مهام شوار یافت دفاع از وایت را به پسر تاغاى - تیمور رکان - پرد. تیمور که در چنین آشوبى قدم به صحنه حوادث گذاشت در آن هنگام 25 سا داشت. تیمور توانست ا زیرکى ساست از مان آغاز ر، و با اظر طاعت نسبت به مهاجمان، شهر کش را از قتل و غارت نجات دهد. سپس با امیر حسی - نواده قزغن در کابل - بناى وستى گذاشت و بالاخره خواهر و - الجاى ترکان - را به عقد ازدواج خود درآورد . |
| - | تیمور بی سلهای 733 ا 781 قمری ا بار به خوام شگر کشید عات ا ا یرن کرد شت چاق و مولتا را نود و ر سا 782 ی فرندد له و یزه ا سپاهی مامور یر راسان ک و ود نی ه نها پیوت. نیب رات را ر کر و در ات از رهای مدم مناره ها ا س مازنران ا ه تا ا 750 جری در ر ملوک اون ب یر کد، در یور س ا که ز 788 تا 790 ل کید آذرایان، رستان، رمنستا، گرتان شر ا مسخر نمود.
در سال 793 م خورزم ا ل ام ک. |
+ | تیمور ب سب همین ویشانى، در خااه امیر حسین به گورکان - ماد - شهور شد. ع هذا، دتى یو ا ایر سین دى ایید و با مگ اولا ترکا نگ بین ای دو میر اجتاب پیر د. در آخری ند، ((قلعه هنون)) زیک ((ب)) به ماه سپاه تیمور مد و امیر سین ملو و مقول شد. ین پیروى تیمو ر ب ب رمانروایى مل رید(ران 771 ق / وریل 1370 م) و ود را اان وان. هار تن از نا ایر ی ا نی ب و ود درآور ا ا راان خشد. س از آن ه مارالنر ر مرقند را یخ ی ا. |
| - | هوم پنج اله وی ین ساای 794 798 ور فت و ن کومت شی را ه یکی رزندان یا یشانن خو داد. س مسکو ر فتح کد و عازم ((کشر ن|هنوستان)) شد. در ا 801 نا را ر کد و د ا ا ب ل رسانید. یور پ یم ها نوای ت ، سقد با ت. |
+ | ر جنگ ا والی ((یستا)) یز چند م ردشت، دو اگت استش ع شد پی راستش چنن صدمه دید که ایان ر می‌نی و ه این دلیل «تیمور لنگ» شهر یافت.
عد از درت یان و یا شاید در ما جانشینانش نب او را ه ردار ویشاوند زدیک- و اید اانه ی- گی ا ول می رساندند . ی ن که ی خواتن د جان چگی قمدا نن . |
| - | لشگر کشی ی یرو ل 802 807 جری طول کی آنر یورش فت اله گویند. س 803 با مانیان ن کد و چد را گرفت. ر همین نگم سرای ه ((م)) رسد ی ون نتیج نگت م به مر ل کن در ی ین رک ((حلب))، (()) و ((دا)) ا ت نمود. |
+ | __لشگر کشی ای یور :__
یمو ک ین لری و ی اکی, ری هوشیار فرصت لب بود, ونس ب زودی با کت امیر حسین از نوادگان قغن ر ((کبل)) که مدعی منصب اجدادی خود بد, (()) را تخیر به این ترتیب کومت مستلی را شکیل هد «رمن 771 / آوریل 1370 م» او سپ ود ا صاحبران خواند. پس از آن تیور طی پن سا از 772 ت 777 / 1370 ا 1375 م, س ر به ((خوارزم)) و پن بار قلرو خانن جَثَه در ن سوی ((یحون)) لکر کید. ب ان و تح خوزم ده سال پ ز آغاز سلطنت ممکن د عاقبت آنجا را ویران کرد . |
| - | در سال 804 با یزید سلطان عثمانی را مغلوب و اسیر کرد. بعد از آن قصد فتح ((چین)) کرد و عازم آنجا شد او تا کنار رود سیحون نیز ولی در اترا بیمار شد و در سال 807 ه سن 71 سالگی در گذشت. |
+ | تیمور ((دشت قفچاق)) و ((مغولستان)) را فتح نمود و در سال 783 هجری فرزند ده ساله خود، ((میرانشاه))، را با سپاهی، مامور تسخیر خراسان کرد و خود نیز به آنها پیوست. تیمور ((نیشابور)) و ((هرات)) را تصرف کرد و در هرات از سرهای مردم مناره ها ساخت. سپس مازندران را که تا سال 750 هجری در تصرف ((ملوک باوند)) بود، تسخیر کرد.
__حمله سه ساله :__
در یورشی سه ساله که از 788 تا 790 طول کشید ((آذربایجان))، ((لرستان))، ((ارمنستان))، ((گرجستان)) و ((شروان)) را نیز تصرف کرد و در سال 793 مردم خوارزم را قتل عام کرد.
__حمله پنج ساله :__
حمله‌ی پنج ساله وی بین سال‌های 794 تا 798 صورت گرفت و پس از آن حکومت هر شهر را به یکی از فرزندان یا خویشاوندان خود سپرد. سپس ((مسکو)) را فتح کرد و عازم ((کشور هند|هندوستان)) شد. در سال 801 آنجا را تصرف کرد و صد هزار نفر را به قتل رساند. پس از تقسیم شهرها و نواحی تصرف شده، به سمرقند بازگشت.
__حمله هفت ساله :__
لشگرکشی وی به ((ایروان)) از سال 802 تا 807 هجری طول کشید که آن را یورش هفت ساله می‌نامند. در سال 803 با ((امپراطوری عثمانی |عثمانیان)) جنگید و چندین شهر را گرفت. در همین هنگام سفیرهایی به ((مصر)) فرستاد، ولی چون نتیجه نگرفت، مصمم شد به مصر حمله کند، و در طول این لشکرکشی، ((حلب))، ((دمشق)) و ((بغداد)) را نیز تصرف نمود.
در سال 804 ((سلطان بایزید عثمانی |با یزید سلطان عثمانی)) را مغلوب و اسیر کرد. بعد از آن قصد فتح ((چین)) کرد و عازم آنجا شد. او با سپاهیانش تا کنار ((رود سیحون)) نیز ولی در اترا بیمار شد و در رمضان سال 807 / فویه 1405 میلادی ، در 71 سالگی درگذشت.
تیمور از 778 ق / 1377م تا هنگام مرگش در 807 ق / 1405 م، به مدت 29 سال، جهانى را با تهاجمات و یورشهاى مرر خو و با خشونتى وصف ناپذر در هم کوبید و بنیان امپراتورى را گذاشت که بالافاصله پس از مرگش، انحطاط و زوال و تجزیه آن آغاز شد. بدین ترتیب فتوحات تیمور که به قیمت خونریزیهاى دهشتبار و ویرانیهاى بسیار به دست آمد، دیرى نپایید. قلمرو تیمور با ظهور دو طایفه ترکمان - ((قرا قویونلو)) و ((آق قویونلو)) - تجزیه و بعدها توسط دولت صفوى یکپارچه و متمرکز شد.
__نگاهی دیگر به تیمور : __
یکی از شگفت انگیز ترین ویژگی های تیمور ، فتوحات او در سنین بالای اوست . تیمور از ابتدای جوانی ، هیچ نقش جدی و مهمی در تاریخ تحولات منطقه خودش ندارد . گویی تنها نظاره گر حوادث است و منتظر . بسیاری رخدادها در منطقه او بوجود آمد اما او هیچ واکنشی نشان نداد . خصوصا شواهد بسیار فراوانی وجود دارد که به دقت به تحولات داخلی ایران می نگریست و مواظب اختلافات موجود میان شاهان و سردستگان ایرانی و مغول بود . او منتظر فرصت مناسب بود و به دقت برنامه هایش را تنظیم نموده بود .
تنها در سنین حدود پنجاه سالگی است که ناگاه این چشمه خروشان به جوشش در می آید و بخش بزرگی از دنیای آن زمان را فتح می کند و به خاک و خون می کشد .
__تیمور جهان گیر است و نه جهان دار !__
تیمور فاتح خیلی خوبی است . یعنی تقریبا هیچ گاه در دوره فتوحاتش شکست نمی خورد . همه جهان پیرامونش را فتح می کند . چنانچه شهر مسکو ، با وجود فاصله بسیار طولانی ای که با منطقه ((ایران )) و ((ماوراء النهر)) دارد ، بازهم از هجوم به آنجا باز نمی ماند .
هند و بخش هایی از ((سوریه)) و مناطق شرقی ((ترکیه)) فعلی ، فاصله هایی بسیار طولانی هستند .و همه می دانیم که تدارکات برای یک لشگر کشی اهمیتی بسیار زیاد دارد و حتی چنانچه بدرستی برنامه ریزی نشود ، بعد از هجوم اولیه ، در اثر محاصره شدن ، لشگر حمله کننده نابود خواهد شد . اما هیچ یک از این موارد از حمله ها و تصرفات تیمور گزارش نشده است و این قدرت برنامه ریزی نظامی بسیار زیاد و درخشانی را می طلبد .
اما تقریبا هیچ یک از مناطق فتح شده ، در اختیار و تصرف جانشینانش باقی نمی ماند . امپراطوری او ، به سرعت و پس از مرگ او فرو می پاشد و تنها به منطقه خراسان محدود می گردد . البته خراسان بزرگ یعنی تمامی ماوراء النهر و حتی بخش بزرگی از ((افغانستان)) فعلی و تمامی خراسان امروزی و بخشی از سیستان .
این جهان گیری و نه جهان داری ، بسیار ما را به تأمل فرا می خواند که چه عواملی سبب می شود تا یک سلسله براستی شکل بگیرد و باقی بماند و کدامین عوامل در عملکر تیمور نبوده است و چنین شده است .توانایی بسیار در فتح کردن و عدم توانایی بازماندگان در ادامه آن ، به همین شکل در ((نادرشاه )) نیز مشاهده می شود و جای بررسی بیشتر و کاملتر دارد .
__رفتار تیمور با شکست خوردگان :__
تیمور بسیار خشن بود و موارد بسیار زیادی از قتل عام و خشونت هایش آورده شده است . اما تیمور علاوه بر آن ، بسیاری از هنرمندان و دانشمندان شهرهای فتح شده را به پایتخت خود یعنی سمرقند می آورد . مواردی زیادی از نقاشان برجسته و استادان معماری ، فقها و نظائر آن وجود داشته است که توسط تیمور به سمرقند آورده شده است . این موارد نقش فراوانی در تحولات بزرگ هنری و فرهنگی در عصر پس از تیمور داشته است .
__جانشینان تیمور : __
((شاهرخ تیمورى | شاهرخ میرزا)) فرزند تیمور که پس از او به حکومت رسید ، درست نقطه مقابل پدرش بود . فردی فرهنگ دوست ، با رفتاری غیر نظامی و به شدت ترویج کننده هنر و معماری و فرهنگ . همین ویژگی ها در پاره ای از جانشینان شاهرخ نیز ، ادامه یافت و حتی کسانی همچون ((الغ بیک )) خود از هنرمندان و دانشمندان عصر خود محسوب می شدند .
__عصر پس از تیمور : __
همه این عوامل و خصوصا تجمع ثروتی که تیمور فراهم آورده بود و میزان بالایی از هنرمندان که در مناطقی نظیر سمرقند گرد آمده بودند ، سبب شد تا با حمایت کسانی همچون شاهرخ تیموری و همسرش ((گوهرشاد)) آثار درخشانی از هنر و معماری و نقاشی و خطاطی پدید بیاید .
گویی بازی روزگار کار را با تیمور و فرزندان و جانشینانش به آخر برده است که از پدری تا آن درجه خونخوار و زورگو ، فرزندانی چنین هنرپرور و فرهنگ دوست به وجود بیاید .
چنانچه حتی علم و دانش نیز در این دوره درخششی کوتاه مدت داشته است و ((رصدخانه الغ بیگی)) که با حمایت ((الغ بیک تیموری)) و با نظارت دانشمند بزرگ عصر یعنی ((غیاث الدین جمشید کاشانی)) بنا شد ، نمونه ای از این موارد است .
__عصر درخشان هنرها :__
پاره ای از زیباترین نقاشی ها ، ریشه در ((مکتب هرات )) دارند که بطور کامل با حمایت شاهزاده های تیموری در شهر ((هرات)) شکل گرفت و استاد بزرگ نقاشی یعنی ((کمال الدین بهزاد )) برخاسته از چنین مکتبی است .
خطوط زیبای فارسی نظیر ((خط نستعلیق)) در دوره جانشینان تیمور شکل گرفت و آخرین مراحل تکاملی اش را در این دوره طی نمود .
پاره ای از زیباترین آثار معماری ایرانی در این دوره به وجود آمد که از آن جمله می توان به ((مسجد گوهرشاد)) در شهر ((مشهد )) و در کنار بارگاه ((امام رضا (ع) )) اشاره نمود . این مسجد که با حمایت گوهرشاد همسر شاهرخ تیموری ساخته شده است ، یکی از درخشان ترین آثار معماری ایرانی است . در گوشه ای کتیبه های این مسجد و در سمت (( ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد |ایوان مقصوره)) آن ، کتیبه ای از ((بایسنقر میرزا)) از شاهزادگان تیموری وجود دارد که خود از خطاطان بزرگ عصر خویش بود .
__میراث تیموریان در اختیار صفویه : __
معماری صفوی و یا نقاشی و خطاطی آنها ، کاملا ادامه میراثی است که از(( تیموریان )) برجای ماند . خصوصا که صفویه با حمایت گسترده خویش ، این میراث را درخشان تر نموده ، باعث رشد و گسترش آن گشتند .
__گورکانیان هند : __
بعدها و مقارن زمان برخاستن (( صفویه)) یکی از نوادگان تیمور که در منطقه ماوراء النهر حکومت می کرد یعنی ((بابر))، با لشگری به هند حمله کرد و آنجا را فتح کرد و بر خلاف جدش ، در همانجا ساکن شد و سلسله درخشان مغولان کبیر هند یا ((گورکانیان هند)) را بنیان نهاد . سلسله ای که برخی از درخشان ترین آثار هنری و معماری نظیر ((بنای تاج محل)) در دوره ایشان بنا شده است .
!مطالب مرتبط با موضوع:
*((یورش تیمور به خوارزم))
*((لشکرکشی اول تیمور به ایران))
*((یورش سه ساله تیمور به ایران))
*((یورش پنج ساله تیمور به ایران))
*((فتح هندوستان توسط تیمور ))
*((یورش هفت ساله تیمور ))
*((پسران تیمور))
*((نوادگان تیمور))
*((تیموریان )) |
| - | منابع : | |
| - |
لغت نامه دهخدا | |
