مشخصات عمومی طنابداران
وجود طناب پشتی یا نوتوکورد
در سمت پشت همه طنابداران در دوره جنینی یا در تمام طول زندگی نوار طنابمانند محکمی وجود دارد که در بیشتر موارد در طول بدن از سر تا دم ادامه مییابد. این اندام از سلولهای واکوئلدار درست شده است و نوتوکورد نام دارد. در بعضی از طنابداران ، طناب پشتی در تمام عمر باقی میماند اما در بیشتر آنها از جمله آدمی ، مخصوص دوره جنینی است و سپس
ستون مهرهها جانشین آن میشود.
طناب عصبی پشتی
دستگاه عصبی شامل نوارها یا گرههای عصبی است که نسبته به لوله گوارش در سطح شکمی قرار میگیرند. در طنابداران ساده یک لوله عصبی توخالی در روی نوتوکورد قرار دارد. در مهرهداران ستون مهرهها لوله عصبی را احاطه میکند. در این جانوران قسمت پیشین طناب عصبی رشد بیشتری میکند و مغز را پدید میآورد و بقیه آن تبدیل به
نخاع میشود. نخاع ،
مغز و اعصابی که از آنها جدا میشوند و
دستگاه عصبی مرکزی مهرهداران را تشکیل میدهند.
شکافهای آبششی
در طرفین گردن همه طنابداران در مرحله جنینی چند جفت شکاف آبششی وجود دارد. در ماهیها و نوزاد قورباغه ،
شکافهای آبششی فعال هستند و دستگاه تنفسی را تشکیل میدهند. در طنابداران خشکی که با شش نفس میکشند این شکافها بعد از مراحل جنینی از بین میروند.
وجود دم
در انتهای بدن در دوره جنینی یا در تمام دوره زندگی ، اندامی به نام دم وجود دارد و دم ادامه ستون مهرههاست.
قلب پشتی
قلب در همه طنابداران در سطح شکمی بدن قرار دارد و گردش خون بسته است. در گردش خون بسته بین
سرخرگها و
سیاهرگها شبکه مویرگی وجود دارد.
طبقه بندی طنابداران
طنابداران ساده
نمونهای از طنابداران ساده ،
آمفیوکسوس است. آمفیوکسوس دریازی است و بین 5 تا 7 سانتیمتر طول دارد. تاکنون 25 نوع آمفیوکسوس شناخته شده است. آمفیوکسوس با آبشش تنفس میکند. آبی که وارد فضای آبششی میشود،
اکسیژن محلول خود را به
مویرگهای خونی تارهای آبششی میدهد و دیاکسید کربن را از آنها دریافت میکند. مواد غذایی موجود در آب ، به مخاطی که حلق جانور را مفروش میکند میچسید و از آنجا به مری و روده میروند تا گوارش انجام گیرد.
دستگاه گردش خون بسته است اما قلب مشخصی وجود ندارد. انقباض و انبساط ابتدای آئورت از یک سو خون را به آبششها میفرستد و از سوی دیگر خون تیره را از اندامهای بدن دریافت میکند. طناب عصبی توخالی و بر روی نوتوکورد استوار است. مغز کمی بزرگتر از دیگر بخشهای طناب عصبی است. از نوار عصبی اعصاب به اندامها بویژه عضلات طرفین بدن فرستاده میشود. جنسها از هم جدا هستند. گامتها در آب رها میشوند و لقاح خارجی است.
مهرهداران
مهرهداران علاوه بر خصوصیات عمومی طنابداران اخصاصات مشترک دیگری دارند که عبارتند از:
- پوشش بدن: شامل لایه اپیدرم و لایه زیرین آن به نام جلد است.
- ستون مهرهها: شامل قطعات غضروفی یا استخوانی به نام مهره ، جانشین طناب پشتی شده است. ستون مهرهها در سمت پیشین به جمجمه منتهی می شود و نوک انتهای آن دم را بوجود میآورد ستون مهرهها ، اندامهای حرکتی و جمجمه مجموعا اسکلت داخلی را بوجود میآورند.
- دستگاه عصبی: نسبت به دیگر دستگاههای بدن تکامل بیشتری یافته است. اندامهای حسی بطور معمول جفت و شامل بینایی ، شنوایی ، تعادلی ، بویایی ، چشایی و لامسهاند.
- جنسها از هم جدا هستند: بطور معمول غدد جنسی در جنس ماده شامل یک جفت تخمدان و در جنس نر شامل یک جفت بیضه است.
- دستگاه گردش خون: شامل قلب ، رگها و خون است. قلب از عضله ویژهای درست شده و 2 تا 4 حفرهای است.
- دستگاه دفع مواد زاید: شامل یک جفت کلیه و مجاری ادراری است.
- دستگاه گوارش: به تناسب نوع و شیوه تغذیه ، تفاوتهایی باهم دارند. اما بطور معمول در همه حال دهان ، حلق ، مری ، معده ، روده و مخرج اجزای اصلی سازنده لوله گوارشی را ترشح میکنند.
- حفره عمومی: این حفره اندامهای داخلی را در بردارد. در گروه پستانداران ، پرده عضلانی به نام دیافراگم حفره عمومی را به دو قسمت قفسهای و سینهای تقسیم میکند.
سازگاریهای مربوط به تکامل مهرهداران
هرگاه ویژگیهای مهرهداران را از سادهترین ردهها (ماهیها) تا تکامل یافتهترین آنها (پستانداران) بررسی کنیم، تحول چشمگیری را در همه دستگاههای بدن مشاهده خواهیم کرد. این تحولات ناشی از سازگاریهایی است که هر گروه نسبت به شرایط محیطی کسب کرده است. تحولات بویژه در دستگاه عصبی ، اسکلت داخلی ، دستگاه تنفسی ، اندامهای حرکتی و گردش خون مشخصتر است.
طرح کلی همه دستگاههای بدن مهرهداران هم یکسان است. این واقعیت نشان میدهد که مهرهداران باهم خویشاوندی نزدیکی دارند و از اجداد مشترکی حاصل آمدهاند. تفاوتهای فرعی که بین ساختار درونی و ویژگیهای دستگاههای مهرهداران مشاهده میشود، ناشی از فرایند انتخاب طبیعی است. فرایند انتخاب طبیعی میگوید: بین افراد یک جمعیت که در محیط معینی زیست میکنند، تفاوتهای فردی وجود دارد. افراد جمعیت باهم و با محیط خود در حال تعامل هستند.
محصول این تعامل در طول زندگی طولانی سبب میشود که در جریان این رقابت دائمی ، افرادی از جمعیت بهتر بتوانند با محیط سازگار شوند.به این ترتیب شانس بقا و ادامه زندگی در این دسته که ویژگیهای سازگارتری دارند، بیشتر خواهد بود. این گروه باقی میمانند، تولیدمثل میکنند و گونه جدیدی را از جمعیت اولیه بوجود میآورند. ردههای مهرهداران شامل
ماهیها ،
دوزیستان ، خزندگان ، پرندگان و پستانداران است.
مباحث مرتبط با عنوان
- (())
- (())
- (())
- (())
- (())
- (())
- (())
- (())