زیاد بن ابیه یکی از جنایتکاران صدر اسلام بود. مادرش سمیه نام داشت ولی نام پدرش روشن نبود، لذا نامش را زیاد بن ابیه (زیاد پسر پدرش) گذاشته بودند. سمیه از زنان زناکار بود و ابوسفیان با او روابط نامشروع داشت. در زمان عمر، ابوسفیان او را به خود منتسب کرد اما با سرزنش فوری
علی علیه السلام روبرو شد.
زیاد بعدها از
شیعیان علی علیه السلام شد و پس از
جنگ جمل، مدتی از طرف امام، فرماندار
بصره شد اما دسیسه
معاویه کارگر افتاد و او را از علی علیه السلام منحرف ساخت. معاویه او را برادر خطاب کرد و پس از
صلح امام حسن علیه السلام حکومت بصره و
کوفه را به او داد. زیاد نیز چون خودش مدتی از شیعیان بود و یاران علی را خوب میشناخت، بر آنها سخت گرفت. بسیاری را کشت، بسیاری را مجروح ساخت و عده زیادی را زندانی کرد.
پسر او
عبیدالله بن زیاد دشمنی با خاندان علی علیه السلام را از پدر به ارث برد. لذا با لشگری عظیم
حسین را در صحرای
کربلا به شهادت رساند.
منابع:
شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 18 ذیل نامه 4.