منو
 کاربر Online
776 کاربر online

مرکبات

تازه کردن چاپ
علوم طبیعت > علوم پزشکی (طب) > تغذیه
(cached)

مشخصات

اختصاصات دستگاه رویشی

گیاهان تیره مرکبات (Rutaceae) بندرت علفی و غالبا به صورت درخت و یا درختچه‌هایی تیغ‌دار نظیر لیمو هستند. برگهای این گیاهان شکلهای متفاوت دارند. مثلا در طایفه دیوسمه کوچک و باریک ، غالبا فاقد گوشوارک ، پایا ، چرمی و ضخمیم‌اند و در ژابو راندی بطور متناوب و یا متقابل روی ساقه قرار می‌گیرند. پهنک برگها غالبا به شکلهای گوناگون ، گاهی مانند برگهای گیاهان طایفه دیوسمه باریک و در جهت سطح پشتی لوله می‌شوند و یا همچون برگهای برونیای استرالیایی عمودی و آویخته‌اند.


تصویر



پهنک برگ سداب دارای بریدگیهای عمیق است و هر قسمت آن به نوبه خود چند بار دیگر تقسیم می‌شود. برگهایی به شکلهای مرکب شانه‌ای را اختصاصا در جنسهای پیلوکارپوس و دیکتامنوس می‌توان دید. وجود برگهای مفصل‌دار در جنس لیمو نشانه‌ای از تحلیل رفتن نهایی برگ از تیپ مرکب است. بدیهی است باله و مفصل در دمبرگ این گیاهان با رگبرگ میانی یا اصلی ارتباط دارد و برگچه پایینی آن یکی از برگهای مرکب شانه‌ای است که باقی مانده است. در تمام جنسهای این تیره ، سطح برگها همیشه دارای کیسه‌های ترشح کننده اسانس از نوع اسکیزولیزوژن است.

اختصاصات دستگاه زایشی

گلها معمولا منفردند ، یا به صورت گل آذینهای گرزن ، چتر ، خوشه و یا دیهیم مجتمع می‌شوند و با آنکه ساختار گل در این تیره (بویژه در جنس سداب که ساختار گل آن نمونه کاملی به شمار می‌رود) همانند راسته شمعدانی است ، ولی چنین ساختاری در تمام گیاهان این تیره ثابت نیست. در برخی از جنسهای تیره مرکبات ، گل در معرض دگرگونیهای مختلف قهقرایی قرار می‌گیرد و گاهی کاملا تغییر می‌کند.

در این مورد ، بهتر نمونه‌های قابل ذکر عبارت‌اند از گلهای بدون گلبرگ در جنس آمپلوروم که در استرالیا می‌روید و گلهای تک جنس و دو پایه در گزانتوگزیلوم و نیز گلهای دارای پوشش نامنظم در دیکتامنوس و بالاخره گلهای پیوسته گلبرگ و نامنظم در طایفه کوسپاریه. دیسک روی نهنج همیشه در بین پرچمها قرار می‌گیرد و غالبا رشد یافته و دارای شکلهای مختلف است.

مثلا در سداب و برونیا شکل بالشتک یا تقریبا گرز مانند است و تخمدان روی آن قرار می‌گیرد. در جنسهای پیلوکاروپوس و کالپیه‌آ و سیتروس ، دیسک به شکل حلقه یا پیاله‌ای با لبه‌های منظم و یا موج‌دار درمی‌آید. در برخی موارد ، مثلا در جنسهای دیکتامنوس و پته‌لئا ، دیسک کاملا برجسته و ستونک مانند است و در حقیقت به صورت نوعی ژینوفور درمی‌آید که مادگی در راس آن قرار دارد.



تصویر

شرح برخی از جنسها

جنس پیلوکارپوس

درختانی هستند دارای برگهای مرکب تک شانه‌ای و برگچه‌هایی با انتهای هلالی که در نواحی گرم آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی می‌رویند. گلها ، که در همه آنها به صورت سنبله‌های دراز مجتمع‌اند ، پنج پر و دارای نافه‌ای هستند که به پنج پرچم کاهش یافته‌اند. هر برچه آنها فقط واجد 2 تخمک است و به مریکارپی با دانه‌های بدون آلبومن تبدیل می‌شوند.

جنس گالیپه‌آ

معروف‌ترین گونه آن ، به نام گالپیه‌آ کوسپیاریا ، به صورت درختانی با برگهای سه برگچه‌ای سه برگچه‌ای است و خاستگاه آن ونزوئلا و کناره آتلانتیک است.

جنس باروسما

بوته‌ها و درختچه‌هایی هستند با ساقه‌های درهم پیچیده که در آفریقای جنوبی می‌رویند. ساقه‌های تابیده و پیچ خورده این گیاهان که رشدشان کند است ، حامل برگهایی کوچک و چرمی هستند که به عنوان مدر مصرف دارویی دارند.

جنس گزانتوگزیلوم

درختچه‌هایی هستند با گلهای کوچک ، دوپایه و فاقد جام که در ایالات متحده آمریکا پراکنده‌اند.
img/daneshnameh_up/7/73/240px_Lemon_fruit2.jpg

کاربرد و اهمیت اقتصادی

گیاهان تیره سداب دارای فرآوره‌هایی با مصارف متعدند. برخی از آنها مصرف دارویی و بعضی دیگر مصرف تغذیه‌ای دارند و عده‌ای نیز برای تهیه اسانس و عطر بکار می‌روند. مثلا پیلوکارپوس‌ها مدر و همچنین دارای آلکالوئیدی به نام اسانس پیلوکارپین هستند. پوست گالیپه‌آ کوسپاریا حاوی اسانس‌ها و آلکالوئیدهای مقوی معده ، تب‌بر و نیروبخشی نظیر کوسپارین ، گالیپین و چند آلکالوئید دیگر است که مستیقما نیز مصرف می‌شود.

از عصاره سداب ، که بویی ناپسند دارد ، اسانسی به نام اسانس رو بدست می‌آورند که از دیر باز خواص درمانی آن شناخته شده و برای التیام زخمهای ناشی از حشرات و همچنین به عنوان مقوی ، ضد تشنج و بالاخره ضد خونریزی مورد استفاده بوده است. میوه مرکبات گوناگون ، مانند پرتقال ، نارنج ، لیموترش ، لیموشیرین ، بادرنگ علاوه بر آنکه خوراکی هستند، از آنها به طرق مختلف اسانسهای گوناگون خوراکی و نیروبخش و مقوی به نامهای مختلف استفاده می‌شود.

مانند اسانس سدار (اسانس بادرنگ) اسانس پرتقال یا اسانس نارنج ، اسانس لیمو و بالاخره اسانس سیترون دوبرگاموت و اسانس نرولی می‌گیرند. یکی از فرآورده‌های بسیار متداول آنها آب لیمو است که در گذشته درمان کننده بیماری اسکوربوت بوده است و امروزه به مقدار زیاد در تغذیه روزانه به صورت چاشنی و شربت مصرف می‌شود و سرشار از ویتامین C است و ترشی اصلی آن‌را اسید سیتریک تشکیل می‌دهد.

مباحث مرتبط با عنوان


تعداد بازدید ها: 57002


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..