گرفتن نبض

گرفتن نبض یکی از متداولترین و اولیه‌ترین معاینات پزشکی چه در رشته قلب و عروق چه در سایر رشته‌ها می باشد. نبض انسان یکی از علائم حیاتی او به شمار می‌رود و در تشخیص بسیاری از بیماریها پزشک را یاری می‌دهد . نبض در واقع موجی است که از مبداء سرخرگهای بدن «قلب)به صورت گریز از مرکز به سرخرگهای کوچکتر و محیطی انتقال پیدا می‌کند. به عبارت دیگر تپش و ضربان قلب در سرخرگها به صورت نبض نمود پیدا می‌کند. بنابراین اگر کسی با گوشی پزشکی به صدای قلب گوش دهد و همزمان نبض بیمار را بگیرد, میان یکی از صداهای قلب و نبض همزمانی نسبی احساس می‌شود. همانگونه که گفته شد نبض در تمام سرخرگهای بدن وجود دارد اما در قسمتهایی قابل معاینه است که سرخرگ از بستر نسبتاً سفتی عبور کند. از نظر سهولت معاینه , بهترین نبض , نبض مچ دست (یا رادیال) می‌باشد. این نبض در سطح بدون موی مچ دست و نزدیک به قاعده شست قابل لمس است. برای گرفتن نبض کافی است که با انگشت سبابه محل نبض را پیدا کرده و در حدی آن را فشار دهیم که جریان خون بیمار متوقف نشود ولی ضربان آن به راحتی حس شود.

اولین چیزی که از نبض می‌توان برداشت کرد تعداد ضربات آن در یک دقیقه است . از آنجایی که نبض انسان معمولاً پدیده‌ای منظم است . اگر تعداد آن را در 15 ثانیه یا 30 ثانیه نیز بشماریم و حاصل را در 4یا 2 ضرب کنیم تعداد نبض در دقیقه حاصل می‌شود. نبض انسان به طور طبیعی باید 50تا100 ضربان در دقیقه باشد . نبضهای تند تر یا کند تر از این محدوده غیر طبیعی است و باید علت آن بررسی شود . البته هنگام خواب نبض انسان به حداقل خود می‌رسد( اما نه کمتر از 50بار دقیقه) و در فعالیت ورزشی به حداکثر خود می‌رسد (اما معمولاً نه بیشتر از 150 ضربان در دقیقه) . افراد ورزشکار نیز معمولاً در حالت استراحت نبض کند دارند( بین 50تا70 بار در دقیقه) که این امر نشانه سلامت قلب و عروق این افراد می‌باشد.


نکته دوم که باید در گرفتن نبض مورد دقت شود. منظم یا نامنظم بودن آن است. شاید شایعترین بی‌نظمی آن باشد که گاهی تند و گاهی کند می‌شود. اگر این تند و کند شدن نبض جرئی باشد ,نشانه بیماری خاصی نیست . اما اگر این مساله شدت پیدا کند باید علت آن به دقت بررسی شود. بی نظمی نسبتاً شایع نبض آن است که گاهی حس می‌کنیم یک نبض ساکت می‌شود و ضربانی حس نمی‌شود گویی که قلب در آن لحظه نتوانسته ضربان موثری داشته باشد. علت چنین نبضهایی نیز در بیشتر موارد آریتمی‌های قلبی بویژه از نوع انقباضهای زود هنگام بطنی است .

نکته پر اهمیت دیگر در گرفتن نبض , قوت و ضعف آن است . نبض افراد پر فشار و بویژه آنهایی که تفاوت فشار سیستولی و فشار دیاستولیشان بالاست، قوی می‌زند. در حالی که نبض افرادی که فشار پایین دارند یا به هر علتی دچار خونریزی یا اسهال استفراغ شدید شده‌اند ضعیف می‌باشد. به جز مچ دست قسمتهای دیگری نیز در بدن برای اندازه‌گیری نبض به کار می‌روند که فهرست وار به نام آنها اشاره می‌کنیم: نبض آرنج دست , نبض شاهرگ گردن, نبض کشاله ران, نبض پشت ران, نبض پشت قوزک داخلی پا و در نهایت نبض پشت کف پا.