|
مصرف کنندهها میتوانند دارای دو ، سه و یا چهار ردیف یا بیشتر باشند. هر کدام از ردیفها را یک سطح غذایی یا یک پله غذایی مینامند. تولید کنندهها نیز به عنوان یک پله اولیه تلقی میشوند.
|
مقدمه
انرژی آفتاب بوسیله تولید کنندههای اکوسیستم به صورت
مواد غذایی تثبیت میشود و به صور مختلف مورد استفاده جانداران مصرف کننده قرار میگیرد. به این معنا که مصرف کنندههای اکوسیستم هم مستقیما از تولید کنندهها تغذیه نمیکنند. بلکه ردیفهای مختلفی بین مصرف کنندهها وجود دارد. مثلا در یک
اکوسیستم موقعی عدهای
خرگوش از
گیاهان تغذیه میکنند. به همین دلیل آنها را گیاهخوار یا مصرف کننده ردیف اول مینامیم.
گرگها مصرف کنندگان ردیف دوم یا گوشت خوار هستند. زیرا از خرگوشها تغذیه میکنند.
در داخل اکوسیستم انتقال مواد غذایی از تولید کنندهها به سوی پلههای بالاتر همیشه از یک مسیر واحد صورت نمیگیرد. بلکه چندین مسیر انتقال انرژی و ماده استقرار دارد. به این معنا که مثلا در یک اکوسیستم مرتعی ،
گاو بعنوان مصرف کننده ردیف اول از گیاهان تغذیه میکند و انسان به عنوان ردیف دوم از بافتهای کالبد گاو استفاده میکند. هر یک از مسیرهای انتقال انرژی و ماده یعنی ردیف متشکل از یک سری پلههای متوالی را اصطلاحا یک
زنجیر غذایی مینامند. زنجیره غذایی معادل تعداد پلههای غذایی است. تعداد حلقهها معمولا 3 الی 5 است.
شبکه غذایی
مجموعه زنجیرههای غذایی را که به دلیل وجود حلقههای مشترک با یکدیگر اتصال مییابند، اصطلاحا
شبکه غذایی مینامند. به عنوان مثال زنجیره زیر را ملاحظه کنید.
گیاهان----->حشرات----->قورباغهها----->مارها----->عقابها----->خرگوشها----->گیاهان
که عقابها بصورت حلقه مشترک دو زنجیره غذایی بر مبنای طرح بالا عمل میکنند. گاهی نیز یک شبکه غذایی از الحاق و اشتراک زنجیرههای غذایی مستقر در اکوسیستمهای متعدد بوجود میآید. مثلا یک
پرنده شکاری از جانوران جنگل ،
مرتع و ماهیهای یک
دریاچه تغذیه میکند و بدین ترتیب سه زنجیره غذایی از سه اکوسیستم متمایز را به یکدیگر متصل میکند. نقش انسان در شکل گیری شبکههای غذایی از جانداران دیگر هم مهم تر است. در اغلب موارد انسانها از تولیدات چندین اکوسیستم مصنوعی (مزارع متفاوت) و چندین اکوسیستم طبیعی نظیر دریاچه ،
جنگل ، مرتع غذایی گیرنده و به عنوان حلقه رابط زنجیرههای غذایی اکوسیستمهای متعدد را به یکدیگر اتصال میدهند.
انتقال انرژی در لابه لای پلهها
اخذ انرژی در تولید کنندهها یعنی پله اول ثمره تبدیل
انرژی نورانی به
انرژی شیمیایی است. در همه پلههای دیگر انتقال انرژی از پلهای به پله بعدی مستلزم تبدیل انرژی نورانی به انرژی شیمیایی است و از این رو وقتی در اکوسیستم انرژی از پلهای به پله بعدی منتقل میشود. بازده انتقال هیچگاه صد در صد نیست. به همین لحاظ گفته میشود که صرف حاکمیت
قاعده آنتروپی علت کاهش مقدار انرژی را در مسیر انتقال بیان میدارد که افزون بر آن دو علت دیگر دارد که عبارتند از :
- یعنی همه انرژی موجود در یک پله مورد استفاده جانداران پله بعدی قرار نمیگیرد.
- جانداران هر پله خود مصارف مهمی نظیر متابولیسم پایه ، فعالیت و همچنین انرژی و انرژی دفع شده در ادرار و مدفوع دارند و در نتیجه سهم کوچکی از انرژی دریافت شده در یک پله به صورت تولید ثانویه به پله بعدی میرسد. برای نشان دادن کیفیت انتقال انرژی بین پلههای اکوسیستم ، تعیین ضریب انتقال انرژی است که توسط لیندمن عنوان شده و تحت عنوان ضریب لیندمن نام برده میشود.
انرژی دریافت شده در پله(n-1)/انرژی دریافت شده در پله(n)= ضریب انتقال انرژی
هرم اکوسیستم
هر چه در پلههای غذایی اکوسیستم بالاتر رویم، تعداد و حجم موجودات زنده کمتر میشود. برای نشان دادن این امر
التون پیشنهاد کرده است که تعداد موجودات زنده هر یک از پلههای اکوسیستم شمرده شود و سپس به ترتیب پلههای غذایی به صورت مساحتهایی (مستطیل) که نمایشگر تعداد هستند روی یکدیگر رسم و نشان داده شوند. رسم مستطیلها روی صفحه کاغذ با تقریب شکل یک مثلث را بدست میدهد. اما چون این مثلث تجسمی از مقطع یک فضای هرمی است، آنها را عموما
هرم میگویند. ساده ترین نوع هرم اکولوژی همان هرم تعداد است که اغلب هرم التون نامیده میشود.
مباحث مرتبط با عنوان