نقش تاريخی پيامبران

پيامبران در گذشته مظهر يك قدرت عظيم ملي بوده اند. در اينكه پيامبران با پشتوانه نيروي مذهبي، قدرتي بوده اند سختي نيست. سخن در جهت عملكرد اين نيروست. اين جاست كه نظريات مختلف ابراز شده است. الف، گروهي معمولاً در آثار و نوشته هاي خود با يك صغرا و كبراي ساده مدعي مي شوند كه نقش پيامبران منفي بوده است به اين بيان كه جهت گيري پيامبران، جهت گيري معنوي و ضد دنيايي بوده است. محور تعليمات پيامبران انصراف از دنيا و توجه به آخرت، پرداختن به درون و رها ساختن بردن، گرايش به ذهنيت و گريزاز عينيت بوده است. از اين رو هميشه نيروي دين و مذهب و پيامبران كه مظهر اين نيرو بوده اند، در جهت دلسرد كردن بشر از زندگي براي پيشرفت بوده است و به اين ترتيب نقش پيامبران در تاريخ همواره منفي بوده است.
ب، گروهي ديگر به نحوي ديگر نقش ارباب اديان را منفي معرفي مي كنند. اينان برعكس گروه اول براي ارباب اديان جهت گيري دنيا گرايانه قائل اند و جهت گيري معنوي آنان را فريبي و پوششي بر روي اين جهت گيري مي دانند و مدعي هستند اين جهتگيري دنياگرايانه همواره در جهت حفظ وضعموجود و به سود طبقه ي زبر دست و عليه طبقه زبر دست و در جهت مبارزه با تكامل جامعه بوده است. ج) بعضي ديگر تاريخ را به نوعي ديگر و بر ضد نظريه ي بالا تغيير مي كنند و در عين حال نقش دين و مذهب و مظاهر آن يعني پيامبران را منفي مي دانند. اينان مدعي هستند قانون تكامل طبيعت و تكامل تاريخ بر اساس غلبه ي اقويا و حذف ضعفاست. نيرومندان عامل پيشرفت تاريخ و ضعيفان عامل متوقف و انحطاط بوده و هستند. د، از سه گروه بالا كه بگذريم گروه هاي ديگر حتي منكران اديان، نقش پيامبران را در گذشته مثبت و مفيد و در جهت تكامل تاريخ مي دانند. اين گروه ها از طرفي به محتواي تعليمات اخلاقي و اجتماعي پيامبران و از طرف ديگر به واقعيت هاي عيني تاريخي توجه كرده اند و به اين نتيجه رسيده اند كه پيامبران در گذشته اساسي ترين نقش ها را در اصلاح و بهبود و پيشرفت جوامع داشته اند. از نظر اين گروه ها در نقش مثبت تعليمات پيامبران در گذشته سخني نيست، منتها بعضي از اين گروها نقش مثبت اين تعليمات را منحصر به گذشته علوم، تعليمات ديني نقش خود را از دست داده و در آينده بيشتر از دست خواهد داد. ولي بعضي ديگر هستند كه نقش ايمان و ايدئولوژي مذهبي نقشي است هرگز پيشرفتهاي علمي جايگزين آن نخواهد شد. در ميان نقش هاي مختلفي كه پيامبران در گذشته داشته اند احياناً مواردي پيدا مي شود كه تكامل شعور و اجتماعي بشر موجب بي نيازي از پشتوانه ي تعليمات ديني است ولي اساسي ترين نقش همانهاست كه در گذشته بوده و در آينده به قوت خود باقي خواهد بود. موارد تأثير تعليمات در تكامل تاريخي عبارتند از: 1- تعليم و تربيت 2- استوار ساختن ميثاق ها و پيمان ها 3- آزادي از اسارتهاي اجتماعي.