مقدمه
میکرو ارگانیسمها قادرند سایر موجودات زنده را به انواع بیماریها مبتلا کنند. درک مبانی فیزیولوژکی و زیست شیمیایی
بیماریهای عفونی منجر به یافتن راههای مناسب درمانی و ایجاد مصونیت در برابر بیماریها شده است. رابطه میکرو ارگانیسمها با سایر موجودات زنده از جمله انسان بر سه گونه است.
- گندروی : که از یاخته ها و بافتهای مرده یا ترشحات سطحی به عنوان منبع غذایی استفاده میکنند.
- همزیستی : که هر دو طرف از این رابطه بهره مند میشوند.
- انگلی : که به سود انگل و به زیان میزبان است.
تثبیت یا پایداری
میکروبها در بدن منجر به بیماری آلودگی میشود. ولی کلمه آلودگی مترادف با بیماری نیست، میزان بیماری زایی میکروب را ویرولانس گویند که مبین قدرت آلوده کنندگی و شدت آسیب رسانی به میزبان است.
مراحل بیماری زایی میکروب
برای اینکه خاصیت بیماری زایی یک میکروب بتواند بروز کند باید مراحل زیر را طی کند.
- ورود میکروب به بدن: این امر مستلزم عبور از پوست ، بافت مخاطی یا پوششی است که غالبا به صورت سدی در برابر حمله میکروبها عمل میکنند و گونههای بیماری زا و غیر بیماری زای برخی از میکروبها از نظر توان اتصال به یاخته میزبان با یکدیگر متفاوتاند.
- غلبه بر سیستم دفاعی میزبان: یک میکروب بیماری زا ، برای آلوده کردن بدن باید دارای مکانیسمهایی باشد که بر دفاع بدن میزبان غلبه کند. این مکانیسمها شامل عوامل ضد بیگانه خواری نظیر داشتن کپسول و پروتئین M ، ترشح لوکوسیدین و کو آگولاس و غیره هستند.
- بر خورداری از عوامل سمی نظیر انواع اندوتوکسینها و اگزوتوکسینها و برخورداری از عوامل گسترش دهنده نظیر دارا بودن آنزیم کلاژناز.
مقاومت میزبان
دفاع سطحی
دفاع سطحی با استفاده از عوامل مکانیکی مانند
سرفه ،
عطسه ، سالم بودن پوست و غیره است.
دفاع شیمیایی
دفاع شیمیایی از طریق
ترشحات مخاطی ، عرق ،
آب دهان ، اشک و غیره میباشد.
دفاع میکروبی
دفاع میکروبی در رقابت با سایر میکروبها بر سر مواد غذایی ، تغییرات PH و ترشحات متابولیسمی و غیره صورت میگیرد.
بیگانه خواری
بیگانه خواری به کمک یاختههای بیگانه خوار (گرانولوسیتها) و پیدایش
التهاب و تورم ایجاد میشود.
گرانولوسیتها به
انواع نوتروفیلها ،
ائوزینوفیلها ،
بازوفیلها تقسیم میشود. گروه دیگری از یاختههای بیگانه خوار به نام
اگرانولوسیتها شامل انواع لنفوسیتها و مونوسیتها هستند که در این دفاع نقش دارند.
ایمنی
ایمنی نوع ویژهای از مقاومت است که اولا در طول زندگی فرد بر اثر تماس با مواد خارجی مشخصی ایجاد میشود، ثانیا اغلب در برابر یک نوع میکروب بیماری زا یا سم که محرک تولید آن بوده است، نقش حفاظتی دارد. همچنین موجب حفاظت در برابر
عامل محرک ایمنی برای مدت طولانی است. ایمنی شامل
ایمنی یاختهای و
ایمنی عمومی میباشد.
پادگن
هر مادهای که بطور اختصاصی باعث پیدایش واکنش ایمنی ویژهای در بدن شود، پادگن نام دارد. پادگنها از
ترکیبات پروتئینی و پلی ساکاریدی هستند. پادگن میتواند به صورت محلول یا ذرهای و محرک واکنشهای ایمنی عمومی و
ایمنی با واسطه یاختهای باشد. ایمنی عمومی وابسته به ملکولهای مشخصی موسوم به پادتن است و پادتنها به نام کلی
ایمونوگلوبینها نامیده میشوند. ایمونوگلوبینها بر مبنای خواص فیزیکی ، شیمیایی به 5 گروه IgA , IgM , IgG , IgD , IgE تقسیم میشوند.
در ایمنی با واسطه یاختهای ، یاختههای ویژهای به نام لنفوسیتهای T شرکت دارند. نقاط پذیرنده در سطح یاختههای T پادتنهای ویژهای شناسایی کرده و به آنها متصل میشوند. در اثر این عمل یاختههای T تحریک شده و شروع به تکثیر میکنند و در محل تراکم پادتنها جمع میشوند.
همه گیری (شیوع بیماری)
شیوع بیماری به ایمنی فردی ، تعداد میکروبهای موجود در محیط ، قدرت میکروبها و چگونگی انتقال میکروب ارتباط دارد.
پیشگیری از همه گیری بیماری
واکسیناسیون بهترین روش پیشگیری از بیماری است.
وااکسن از نظر پادتنی مشابه با عامل بیماری زا است. ولی بگونهای تغییر یافته که بتواند بدون ایجاد خطر وارد بدن شود. امروزه واکسنها را به صورتهای مختلف تهیه میکنند که شامل استفاده از ارگانیسمهای کشته شده ، خورده پادتنهای خالص ، ارگانیسمهای تضعیف شده ، سموم میکروبی ضعیف شده یا خنثی و پپتیدهای سنتزی میباشد.
مباحث مرتیط با عنوان