منو
 کاربر Online
1006 کاربر online

معیارهای اخلاق:حسن و قبح ذاتی

تازه کردن چاپ
فرهنگ > الهیات > دین اسلام > شیعه
(cached)

در باب اخلاق بالخصوص تکیه روی این مطلب است که اخلاق را بر پایه حسن و قبح که حکم عقل است مبتنی می کنند.

می گویند: «خلق خوب آن است که عقلاً زیبا باشد و در نزد عقل نیک شمرده شود و خلق بد آن است که در نزد عقل زشت شمرده شود» و با دلائل و شواهد زیاد ثابت می کنند که این حکمهای عقل که «فلان خلق نیک است و فلان خلق زشت» یک حکم ثابت یکنواخت متساوی در همه جا نیست.

عادات و آداب ملل مختلف را که مورد مطالعه قرار داده اند دیده اند در زمان واحد یک چیز در میان یک قوم و نزد عقول یک قوم زیبا و مستحسن و لازم الرعایه شمرده می شود و همان چیزعیناً در میان قوم دیگری امر زشت و قبیح شمرده می شده است و یا برعکس.

بدیهی است که وقتی معیار اخلاق حسن و قبح باشد، وقتی خود حسن و قبح یعنی افکار و شخصیتها از این نظر اختلاف دارد و تغییر می کند، طبعاً باید بگوییم اخلاق هم تغییر می کند.

تعریف حسن و قبح


تعاریف زیادى براى حسن و قبح ارائه‏شده است، اما به نظر مى‏رسد تعریف زیربراى آن مناسبتر باشد:
هر فعل اختیارى که تصور شود، به یکى‏از دو صفت‏حسن یا قبیح، متصف مى‏گردد;یعنى هم فعل است و هم صفتى زاید دارد،که‏نیک است‏یا بد; و فعل حسن یا نیکو آن‏است که از نظر شرع کیفر و عقاب ندارد و فاعل آن از نظر عقلى مذمت نمى‏شود.

این نوع فعل نیز چهار قسم است :واجب، مستحب، مکروه و مباح.

فعل قبیح یا بد آن است که مرتکب آن‏ مذمت و ملامت‏شود و سزاوار جزاى بدگردد و جزاى بدى چون از حق صادر شود،آن را عقاب خوانند، و فعل قبیح یک قسم ‏است و آن حرام مى‏باشد.

شک نیست که هر عاقلى که به مرتبه‏رشد و تشخیص رسیده باشد حکم به بدى ‏ظلم و قبح آن، و حسن و خوبى عدل مى‏کند;خواه آن عاقل مسلمان و در زمره اهل ‏اسلام و از اهل شرایع باشد یعنى دین‏ به او رسیده باشد، و خواه بر فرض،هرگز نام اسلام را نشنیده و حتى ازکسانى باشد که دین به‏او نرسیده‏است.

معانى حسن و قبح


حسن و قبح به سه معنى به کارمى‏رود:

الف - هر صفت کمالى را حسن وهر صفت نقصى را قبیح گویند; مانند علم و جهل.

ب - هر چه ملایم و سازگار با طبع‏باشد حسن است; مانند لذائذ. و منافى و ناسازگار با طبع را قبیح نامند;مانند دردها.

ج - هر فعلى را که فاعل مختار آن‏ مستحق مدح و ستایش در دنیا ومستحق ثواب در آخرت باشد، حسن‏گویند و هر فعلى را که فاعل مختار آن‏مستحق مذمت و نکوهش در دنیا و مستحق عذاب در آخرت باشد، قبیح‏نامند.

تعریف حسن و قبح از نظر خواجه‏ نصیرالدین طوسى


کارها منقسم به حسن و قبیح یعنى‏خوب و بد و زیبا و زشت مى‏شود. زیبایى و زشتى را معانى گوناگونى‏است: یکى آنکه، کارى یا چیزى‏سازگار با خوبى و ناسازگار با بدى‏ باشد، دیگر آنکه کار یا چیز کاملى‏ توصیف به خوبى و چیز ناقصى‏ توصیف به زشتى شود. در اینجا مراد این دو معنا نیست، بلکه مراد آن خوبى‏ کردار است که عامل آن سزاوار نکوهش‏ و عقاب نباشد و بدى است که ‏عامل ‏آن سزاوار نکوهش‏ و عقاب‏ باشد.

در نزد اهل سنت و جماعت هیچ‏ چیزى از افعال جز به حکم شرع حسن‏و قبیح نیست. بطورى که گفته‏اند: " الحسن ماحسنه الشارع و القبح ما قبحه الشارع "

تعریف حسن و قبح از نظر تفتازانى


حسن و نیکو بودن افعال، کارهاى‏ستوده این جهان است که در آن جهان‏ موجب ثواب آخرت گردد. قبیح وزشت، کارهاى ناستوده و نکوهیده‏اى‏ هستند در این جهان، که موجب عقاب‏ در آخرت مى‏شوند. در نتیجه کارهاى‏نیکو و حسن به رضاى خداى تعالى‏است و افعال قبیح و زشت، به رضاى ‏او نیست و موجب ناخشنودى او مى‏باشد.


طرح تفصیلی موضوع:حسن و قبح عقلی


منبع:اسلام و مقتضیات زمان؛شهید مرتضی مطهری


تعداد بازدید ها: 13508


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..