گیاه مرزنگوش تر

• گیاه مرزنگوش تر
• شناسنامه
• شرح گیاه
• نیاز اکولوژیکی
• آماده سازی خاک
• تاریخ و فواصل کاشت
• کاشت
• داشت
• برداشت
• دامنه انتشار

شناسنامه

نعناع Labiatae	:تیره
Origanum majorana L., Majorana hortensis moench	:نام لاتین
Sweet Majoram	:نام انگلیسی
مرزنگوش بستانی-مرزنگوش تر	:نام فارسی
ریحان داوود	:نام عربی

شرح گیاه

گیاهی علفی و چند ساله است که منشأ آن جنوب غربی آسیا (قبرس و جنوب ترکیه) و شمال آفریقا گزارش شده است این گیاه در بعضی کشورهای اروپایی که آب و هوای سرد دارند، به صورت یکساله کشت می شود.
مرزنگوش تر دارای ریشه ای نازک و با انشعابهای فروان است. ساقه مستقیم،چهار گوش و با ارتفاعی بین 25 تا 50 سانتی متر است. ساقه دارای انشعابهای فراوان می باشد شاخه های جوان از کرکهای خاکستری پوشیده شده اند در حالیکه ساقه های مسن فاقد کرک و به رنگ قهوه ای تیره هستند.برگها کوچک، فاقد دندانه، متقابل و تخم مرغی هستند که مانند صلیب روی شاخه قرار می گیرند. برگها دارای دمبرگ کوتاه و پوشیده از کرکهای سفید رنگ می باشند.
گلها کوچک و به صورت مجتمع روی چرخه هایی در انتهای ساقه های اصلی و فرعی قرار می گیرند در هر چرخه 7 تا 9 گل قرار دارد گلها به رنگ سفید یا صورتی تیره ظاهر می شوند.
براکته ها گرد یا تخم مرغی شکل و پوشیده از کرک بدون پایه و متصل به ساقه اند میوه کپسول ، کوچک ، تخم مرغی شکل ، نامنظم و به رنگ قهوه ای روشن است.

نیاز اکولوژیکی

مرزنگوش تر در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. بذور در دمای 12 تا 15 درجه سانتی گراد جوانه می زند ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی آنها بین 20 تا 22 درجه سانتی گراد است.
گیاهان جوان (در اوایل دوره رویشی) در دمای 1- تا 2- درجه سانتیگراد دچار سرما زدگی شده و خشک می شوند رشد و نمو گیاه در دمای 10 درجه سانتی گراد متوقف میشود.
این گیاه ریشه های ضعیف و سطحی دارد و قادر به جذب آب از اعماق زمین نیست.از اینرو نیاز این گیاه به آب زیاد است.مرزنگوش تر در خاکهای با بافت متوسط و غنی از مواد هوموسی و با آب کافی و فراوان بهترین عملکرد را خواهد داشت.PH خاک برای کشت مرزنگوش تر بین 9/4 تا 7/8 مناسب است.

آماده سازی خاک

پس از برداشت محصول قبل بلافاصله زمین را به عمق 25 تا 28 سانتی متر شخم زده و رها می کنند. اواسط پائیز کودهای شیمیایی مورد نیاز گیاه را به خاک افزوده و آنها را به وسیله دیسک با خاک مخلوط کرده و سپس زمین را تسطیح و اواخر زمستان بستر خاک را برای کشت آماده می کنند.
مرزنگوش در طول رویش به 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار ازت 36 تا 45 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 80 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس نیاز دارد.

تاریخ و فواصل کاشت

مرزنگوش تر نسبت به کشت مداوم در یک زمین بسیار حساس است و تکرار کشت آن در یک زمین پس از 2 تا 3 سال انجام پذیر است.
زمان مناسب برای کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی ، نیمه دوم اسفند است.
در کشت غیر مستقیم ،اوایل اسفند زمان مناسبی برای کاشت بذر در خزانه زیر پلاستیک است و اواسط اردیبهشت نشاء ها را به زمین اصلی منتقل می کنند.

کاشت

کاشت و تکثیر مرزنگوش تر توسط بذر و به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد.
کاشت مستقیم : کشت گیاه به وسیله ردیف کار در سطوح وسیع به طور مستقیم در زمین اصلی صورت می گیرد. زمان مناسب برای این کار نیمه دوم اسفند است. فاصله ردیفهای کاشت بین 40 تا 50 سانتی متر و عمق بذر موقع کاشت باید 5/0 سانتی متر باشد . تعداد گیاهان در هر طول ردیف 120 تا 130 بوته مناسب خواهد بود. بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین 8 تا 10 کیلوگرم است.
مرزنگوش تر در اوایل از رشد و نمو بسیار کندی برخوردار است و رویش علفهای هرز مانع از رشد گیاه می شود از اینرو قبل از رویش بذور می توان از علف کش‌های مناسب استفاده نمود پس از کشت بلافاصله باید زمین را آبیاری نمود.
کاشت غیر مستقیم : بخاطر هزینه بالا، از آن در سطوح کم کشت استفاده می شود. ابتدا بذر را در خزانه زیر پلاستیک کشت می کنند. هنگام آبیاری باید دقت نمود که بذور جابجا نشوند. بذور پس از 8 تا 10 روز سبز می شوند. زمان مناسب برای کاشت بذر در خزانه زیر پلاستیک اوایل اسفند می باشد. اواسط اردیبهشت نشاء ها را در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر به زمین اصلی منتقل می کنند. فاصله دو بوته از یکدیگر در روی ردیف کاشت 20 تا 25 سانتی متر مناسب است. برای هر هکتار زمین به 110 تا 120 متر مربع خزانه زیر پلاستیک و 5/1 تا 2 کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز خواهد بود.
تذکر : نشاء ها نیز به درجه حرارت بالا حساس هستند از اینرو هنگامی که درجه حرارت فضای زیر پلاستیک افزایش می یابد، باید با بازکردن دربها، دمای داخل آنرا کنترل نمود. وقتی ارتفاع نشاء ها به 6 تا8 سانتی متر برسد گیاهان ساقه های مناسبی خواهند داشت و می توان آنها را به زمین اصلی منتقل نمود.

داشت

آبیاری به موقع و منظم در زمین اصلی و در خزانه نقش مهمی در افزایش عملکرد گیاه دارد. پس از بارندگی یا آبیاری ، باید خاک بین ردیفها و گیاهان را جهت سهولت در تهویه برگردان نمود. معمولاً در طول رویش گیاه 4 تا 5 باید این کار را تکرار کرد. بطور کلی عمل تهویه را 10 تا 12 روز پس از انتقال نشاء ها به زمین اصلی یا چند روز پس از رویش بذور در زمین دائمی باید آغاز کرد.
مبارزه مکانیکی و شیمیایی علیه علفهای هرز ضروری است قبل از انتقال نشاء ها به زمین اصلی علف کش مرکازین (Merkasin) به مقدار 5 تا 5/5 کیلوگرم در هکتار بکار می رود. در صورتیکه کاشت و تکثیر گیاه به روش مستقیم صورت گرفته باشد، می توان بعد از کاشت و قبل از جوانه زنی بذور از محلول 6/0 تا 8/0 درصد گراماکسون (Gramaxon) به صورت محلول پاشی استفاده نمود.مبارزه با عوامل بیماریزای قارچی باید در دستور کار قرار داشته باشد.

برداشت

در طول رویش گیاه چند بار می توان محصول را برداشت کرد. این برداشت را باید در آغاز گل دهی انجام داد. که معمولاً 8 تا 10 هفته پس از کاشت انجام می گیرد. گیاهان از 5 سانتی متری سطح زمین برداشت می شوند. زمان مناسب برای دومین برداشت اواخر شهریور – اوایل مهر می باشد. در شرایط مناسب تا چهار بار می توان محصول برداشت نمود.
محصول را باید هنگامی برداشت کرد که شبنم صبحگاهی گیاهان تحت تأثیر آفتاب خشک شده باشد. پس از برداشت پیکر رویشی آنها را باید خشک کرد. برای این کار گیاهان را با ضخامت 10 تا 20 سانتی متر روی هم پهن نموده و با چند بار زیر و رو کردن آنها را خشک می کنند. در صورتیکه محصول زیاد باشد با خشک کن الکتریکی در دمای 35 تا 40 درجه سانتی گراد این کار انجام می شود. رنگ اندامهایی که به طور مطلوب خشک شده باشند سبز روشن است.مقدار محصول بین 8/1 تا 5/2 تن در هکتار وزن خشک گیاه است.
تذکر : اگر هدف از کشت گیاه جمع آوری بذر آنها باشد، محصول را تنها یک بار برداشت می کنند و آن هنگامی است که بذور می رسند. زمان مناسب برای جمع آوری بذور هنگامی است که رنگ آنها به تدریج قهوه ای (اوایل شهریور) می شود. مقدار عملکرد بذر 110 تا 150 کیلوگرم در هکتار می باشد.

دامنه انتشار

رویش خودروی آن در ایران مورد تردید است،ولی جهت مصارف خاص پرورش داده می شود.