جغرافیدانانی چون
ماکس سور (1952)،
ماکس دریو (1961)،
بوژوگارنیه (1980) و
پیرژرژ و
چانسی هاریس (1943)، طبقه بندی متفاوتی را ارائه دادهاند که از آن میان نقشهای اصلی و مشترک مورد بررسی قرار میگیرد.
این نقشها عبارتند از :
نقش صنعتی شهرها هنگامی معنا می یابد که تولیدات صنعتی آن مازاد بر نیاز جامعه شهری باشد و خدمات شهری را توسعه دهد. فعالیتهای بازرگانی و سرمایههای ناشی از آن بر گسترش و توسعه صنایع اثر می گذارد و متقابلاً صنعت نیز به پویایی بازرگانی کمک میکند.
در این گونه شهرها، اشتغال در بخش صنعت ، وزن قابل توجهی می یابد و اکثر ساکنان آن از بخش صنعت ارتزاق میکنند. فولاد شهر نمونهای از یک شهر صنعتی می باشد.
شهرها هر نقش و وظیفهای داشته باشند، نمیتوانند به دور از
فعالیتهای بازرگانی قرار گیرند، زیرا حیات اجتماعی انسانها در شهر و ضرورت رفع نیاز آنان از یکدیگر ، چنین فعالیتی را ایجاب می نماید، اما نقش بازرگانی شهر هنگامی تحقق می یابد که فعالیتهای مشاغل بازرگانی در کل فعالیتهای شهری، وزن خاصی به خود گیرد.
راههای اصلی ، راههای آهن ، بازارهای محلی ، شهرهای مرحلهای و مکارهای و همچنین بنادر بازرگانی با گسترش و توسعه به شهرهای بازرگانی تبدیل میشوند و در نهایت شرایط محیطی برخی از شهرها، آنها را به شهرهای بازرگانی دایمی تبدیل میکند
این بازارها در نواحی غیرمسکون و در عین حال مطمئن نواحی روستا و روستا شهرها گسترده میشود تا روستاییان یکجانشین بتوانند فرآوردههای کشاورزی خود را که مازاد نیاز آنان است ، بفروشند و به جای آن تولیدات غذایی شهری ، پوشاک و ابزارها و آلاتی که در جهت رفع نیازهای زراعی آنان لازم است بخرند. نظیر همین بازارها در مسیر جابه جایی فصلی ایلات نیز گسترده میشود. به مرور زمان ، این مراکز دادوستد فصلی ، جای خود را به مراکز کوچکی از اجتماعات انسانی ثابت میدهند که به تدریج توسعه می یابند و به شهرهای بازرگانی تبدیل می شوند.در گذشته ، استراحت کاروانیان در محلهایی خاص به زایش شهرهای مرحلهای کمک میکرد و استمرار امنیت جادهها و موجبات رشد این قبیل شهرها را فراهم می ساخت.
از دوران باستان تا آغاز
قرن بیستم ، از کمتر سرزمینی میتوان یاد کرد که در بنای عمده شهرهایش به عامل پدافندی و جنبه نظامی توجه نکرده باشند. هر چه به گذشته باز گردیم ، تأثیر عامل پدافندی و جنبههای نظامی در شکل ، ساخت و بافت شهرها بیشتر دیده می شود.
فعالیتهای فرهنگی و هنری در شهرهایی تجلی مییابد که سازمانهای عالی فرهنگی و هنری را با گنجینههایی از آثار ارزشمند هنری در خود جای داده باشند. در این شهرها وجود سازمانهای ملی فرهنگی و هنری ، دانشگاه موزه ،
کتابخانه ، اجتماعات علمی ، هنری ، ادبی و مراکز تحقیقاتی و مدارس عالی ، آزمایشگاهها و مؤسسات پژوهشی ، زمینه را برای فعالیتهای علمی و فرهنگی فراهم میکند
شهرهای توریستی ـ تفریحی در دهه های اخیر، به دلیل افزایش جمعیت شهرها و ازدحام بیش از حد آن که عمدتاً
آلودگیهای زیست محیطی را نیز به همراه دارد، با استقبال بیشتری مواجه شدهاند
برخی از شهرها فاقد هر یک از نقشهای فوقالذکر میباشند. شهرهایی که اصطلاحاً به آنها « شهر خوابگاهی» گفته میشود، معمولاً در نزدیکی شهرهای بزرگ و کلانشهرها نضج مییابند.
استخراج منابع کانی موجب ایجاد شهرهای معدنی میشود. معمولاً برای استخراج
معادن ، مجموعههای ساختمانی و کمپهای کارگری در کنار معادن ایجاد میگردد. چنانچه استخراج معادن رو به افزایش باشد و برخی از صنایع و خدمات را به مجموعه کارگری جذب نماید ، شهر معدنی تولد مییابد.