دید کلی
واکنشهای هسته‌ای ، چه خود بخودی و چه القایی ، منجر به تغییر
انرژی می‌شوند. مقدار
Q یا انرژی در یک واکنش هسته‌ای به مقدار انرژی آزاد شده یا جذب شده در طول واکنش مربوط است.
انرژی پیوندی فرم ساده مقدار
Q در واکنشهای خاصی است که با تشکیل یک هسته از نوکلئونهای تشکیل دهنده آن سر و کار دارد. این دو کمیت مشابه کمیتهای ترمودینامیکی
آنتالپی یک واکنش (
H∆) و آنتالپی تشکیل (
Hf∆) می‌باشد.
رابطه جرم - انرژی
در اوایل قرن بیستم ، "
انیشتین" معادله جرم و انرژی را بیان نمود:
E = mC²می‌دانیم که در هر فرآیند ، مقدار کل ماده و انرژی ثابت است و ماده و انرژی ، قابل تبدیل به یکدیگر هستند. در فرآیندهای معمولی شیمیایی ، تبدیل ماده به انرژی به اندازه‌ای کوچک است که قابل اندازه گیری نیست. با وجود این ، این امر برای فرآیندهای هسته‌ای که با تغییرات بزرگتر انرژی در مقایسه با
واکنشهای شیمیایی سر و کار دارند، صادق نیست.
در این قسمت ،
رابطه‌های جرم - انرژی برای
هسته‌ها و برای واکنشهای هسته‌ای مورد بحث قرار می‌گیرند.
تغییرات انرژی در واکنشهای هسته‌ای
مقدار
Q برای یک واکنش هسته‌ای ، از طریق تفریق جرمهای کلیه محصولات واکنش از جرمهای کلیه واکنش دهنده‌ها و تبدیل
∆ (جرم) بدست آمده به واحدهای انرژی محاسبه می‌شود. همچنین ممکن است مقادیر اضافه جرم را به جای جرمهای حقیقی بکار برد.
Q = (مجموع جرمهای واکنش دهنده‌ها - مجموع جرمهای محصولات) (931.5Mev/dalton)که در آن ، جرم بر حسب
دالتن است.
فروپاشی مدار بسته برای محاسبات جرم - انرژی
جرمهای نوکلیدی تهیه شده تجربی در مورد بسیاری از نوکلیدها ، مخصوصا گونه‌های
رادیواکتیو با عمر کوتاه قابل دسترسی نیستند. بنابراین ، از نظریه‌های غیر مستقیم یا تجربی برای محاسبه جرمهای نوکلیدی یا مقادیر انرژی مورد نیاز استفاده می‌گردد. یکی از روشهای غیر مستقیم بکار رفته برای این منظور ، دیاگرام فروپاشی مدار بسته است. چهار نوکلید مختلف در چهار گوشه یک مربع قرار داده می‌شوند. یکی از این نوکلیدها ، مادر سه نوکلید دیگر است.
معادله نیمه تجربی انرژی پیوندی
یک معادله نیمه تجربی برای محاسبه انرژیهای پیوندی برای نوکلیدهایی که جرم نوکلیدی آنها معلوم نبود، در سال 1935 بوسیله
C.F.Von Weisacker پیشنهاد گردید. این معادله براساس
مدل قطره مایع هسته می‌باشد و
انرژی بستگی را به صورت مجموع پنج عبارت که تنها توابعی از
Z و
A هستند، بیان می‌کند.
ثابتهای معادله از طریق انطباق معادله تجربی با
انرژیهای پیوندی بستگی معلوم تعیین شدند. برای هسته‌های با
A>40 ، توافق بین مقادیر حقیقی حاصل از بکار بردن جرمهای نوکلیدی تجربی در معادله عادی
BE و مقادیر پیش بینی شده غالبا بهتر از
%1 است.
دیاگرامهای سطح انرژی هسته‌ای
معادله نیمه تجربی همچنین می‌تواند به صورت تابعی درجه دوم از
Z مجددا نوشته شود. چنانچه نموداری از این معادله به نحوی ترسیم گردد که انرژی پیوندی روی محور عمودی و
Z روی محور افقی قرار گیرد، هذلولی تنهایی برای مقادیر ثابت
A فرد و دو هذلولی برای مقادیر ثابت
A زوج بدست می‌آیند. در این نمودار ، مقدار انرژی پیوندی در جهت پایین افزایش می‌باید. این هذلولیها ، هذلولیهای انرژی پیوندی
ایزوبار یا
دیاگرامهای سطح انرژی هسته‌ای نامیده می‌شوند.
واژه دیاگرام سطح به این دلیل اتلاق می‌گردد که این هذلولیها برشهایی در میان یک نمودار سه بعدی انرژی پیوندی ،
عدد اتمی و تعداد
نوترون هستند که دارای یک سطح موجی می‌باشند. چنین نمودارهای سه بعدی "
سطح انرژی پیوندی" ، توضیح می‌دهند که هسته‌های پایدار در
دره پایداری که از خط پایداری
بتا تبعیت می‌کند، قرار می‌گیرند.
مباحث مرتبط با عنوان
