«سبط» به معنی فرزندِ فرزند یا به عبارت دیگر نوه است. کلمه سبط در قرآن پنج مرتبه آمده و همگی درباره
بنی اسرائیل است.
بعضی از
اهل سنت گفتهاند که به اولاد
حضرت اسماعیل «قبیله»، و به اولاد
حضرت اسحق «سبط» گفته می شود تا از یکدیگر متمایز باشند. بنابراین منظور از اسباط که جمع سبط است، اولاد
یعقوب بن
اسحاق پسر
ابراهیم علیهم السلام هستند، که دوازده طایفه از دوازده پسر یعقوب بوده اند.
بنابراین، منظور از اسباط در قرآن یا کسانی هستند که از دوازده فرزند یعقوب به دنیا آمدند یا اشخاص بخصوصی که هر یک نوه و فرزندِ فرزند کسی بودهاند. ولی آنچه از ظاهر روایات به دست میآید این است که اسباط پیامبران، به نوعی، دارای منصب جانشینی بودهاند.
روزی سلمان به پیامبر خدا عرض کرد:«برای هر پیامبری یک وصی و دو سبط است. وصی و دو سبط شما کیانند؟»
پیامبر چند لحظه سر به زیر انداخت، آنگاه فرمود:«خداوند چهار هزار پیامبر مبعوث کرد که برای آنها چهار هزار وصی و هشت هزار سبط است. سوگند به کسی که جانم به دست اوست، من بهترین انبیاء هستم و وصیم بهترین اوصیاء و دو سبط من بهترین سبطها هستند.»
در روایت دیگری پیامبر فرمود: دو سبط این امت از خاندان مایند؛ آنها دو فرزند
فاطمه،
حسن و
حسین هستند.»
و نیز فرمود:«اسباط، فرزندان یعقوب، و دوازده نفر بودند؛ و ائمه بعد از من دوازده نفرند و از
اهل بیت من. اولین آنان علی و میانه آنها محمد و آخر آنها نیز محمد است؛ او
مهدی این امت است که
عیسی علیه السلام پشت سر او نماز میخواند. آگاه باشید که کسی که به آنها تمسک جوید، به ریسمان الهی تمسک جسته و کسی که آنها را رها کند ریسمان الهی را رها کرده است.»
منابع :
قاموس قرآن، ج 3، ص 218؛ لفظ سبط و بحار، 369، ص 334، روایت 195
بحارالانوار، ج 36، ص 370، ص 317؛ کفایه الاثر، ص 11 و ص 19