شرح حال
ابوالحسن علی بن حسین مسعودی در اواخر قرن سوم هجری ظاهرا به سال 280 هجری قمری در بغداد دیده به جهان گشوده، اصالتا اهل کوفه بوده و طبق نظر نسب‌شناسان از نوادگان
عبدالله بن مسعود صحابه و قاری مشهور عهد رسول اکرم می‌باشد. ابن جمهره در کتالب مجهرة الانساب العرب، وی را
شیعه مذهب دانسته که مهمترین دلیل شیعه بودن وی را دو کتاب مروج الذهب و التنبیه و الاشراف دانسته‌اند که عقاید وی را کاملا آشکار می‌کند، چون ایشان بلافاصله پس از ذکر نام هر یک از امامان، لفظ علیه السلام را نیز بکار می‌برد و علاوه بر آن در هر باب فصلی جداگانه در باره زندگانی و وفاتشان باز می‌نماید. از
قیامهای شیعیان با تمام جان و دل سخن به میان می‌آورد. ظاهرا چندین کتاب نیز در باره
ائمه اطهار تالیف نمووده است.
تخصصات وی
ابتدا علاقمند به کلام شده و به بحثهای کلامی روی می‌آورد ولی بعدا شیفتگی او بر تاریخ وی را از ادامه راه در کلام باز داشته تا جائیکه کلام را به سویی نهاده و غرق در تاریخ می‌گردد؛ بر این اساس است که امروزه آثاری از علم کلام از وی بر جای نمانده و فقط به عنوان یک مورخ سرشناس اسلامی مطرح بوده و القابی مانند
القاب وی
امام‌المومنین (پیشوای مورخیان) را از
ابن خلدون و هردوت عرب را از فن کریمه محقق آلمانی به خود اختصاص می‌دهد.
مسافرتهای وی
البته طبق نظر مورخان، اطلاعات دقیقی از زندگی ایشان در دست نیست ولی آنچه از ایشان به جای مانده نشان دهنده شور وشوق دانش اندوزی وی می‌باشد تا جائیکه برای برطرف کردن این عطش خود سفری را آغاز می‌کند که از عراق شروع گریده و ایران و مصر و سوریه و فلسطین و هند و سیلان و چین و مالزی را در بر می‌گیرد و به طور کلی همه
ممالک اسلامی را منهای اسپانیا را در می‌نوردد. و بر این اساس وطن خود را پشت شتران نام می‌نهد. خود او در باره این سفرهایش چنین بیان می‌دارد که: اختصاصات اقالیم به معاینه توانیم دانست چنانکه دیار سند و زنگ و چین و زابج را در نوردیدیم و شرق و غرب را پیمودیم، گاهی به اقصای خراسان و زمانی در قلب ارمنستان و آذربایجان و ارّان و بیلقان بودیم روزگاری به عراق و زمانی به شام بودیم که سیرمن در آفاق چون سیر خورشید در مراحل اشراق بوده.
ملاقات با بزرگان
ایشان در طی مسافرتهایش با بسیاری از دانشمندان و علمای معاصر خود، حشر و نشرهایی داشته و از محضر آنها بهره‌ها برده تا جائیکه یکی از مورخان و جغرافیدانهای بزرگ اسلامی گشته که
محمد بن جریر طبری مورخ و محدث مشهور، ابوبکر صویل مورخ و ادیب، ابن درید نحوی و شاعر و ابوبکر انباری محدث، سنان بن ثابت بن قرة فیلسوف و دانشمند نمونه‌هایی از آنها می‌باشند علاوه بر اینها، با بزرگانی چون حسن بن موسی نوبختی متکلم شیعی، ابوعلی جبائی و ابوالقاسم بلخی از متکلمان معتزلی، ابوالحسن اشعری متکلم و بنیانگذار مکتب کلامی اشعری صحبتهایی داشته و یکبار نیز با
محمد بن زکریای رازی پزشک و فیلسوف ایرانی بحثهایی به عمل آورده است.
آثار
نتیجه جهانگردی و دیدار وی با اساتید بزرگ؛ آثار متعددی بوده که در اینجا به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
1) اخبار الزمان (این کتاب سی به عنوان دائره المعارفی در تاریج جهان بوده)
2) الکتاب الاوسط
3) مروج الذهب و معادن الجواهر
4) متون المعارف و ماجری فی الدهور السوالف
5) التنبه و الاشراف
6) المقالات فی الاصول الدیانات
7) القضایا و التجارب
8) سرالحیات
9)الزلف
10) والانتصار و دیگر آثار که حدودا
11) و دیگر آثار که حدودا 24 عنوان می‌باشد.
لازم به توضیح که از میان آثار خود فقط مروج الذهب و التنیبه الاشراف در دسترس بوده و بقیه در طول زمان از بین رفته‌اند. بالاخره ایشان پس از 65 سال تلاش در عرصه زندگی و علمی در جمادی الثانی سال 345 هجری قمری در شهر فسطاط مصر دار فانی را وداع فرموده‌اند.
برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به
منبع
مسعودی، مروج و معادن الجواهر، مترجم ابوالقاسم پاینده، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی تهران 1378
