خرس کوچک
مقدمه
یک صورت فلکی باستانی که ابتدا تصور میشد این خرس آیدا ، یکی از دو دایه زئوس در دوران کودکی است. معروفترین و پرنورترین ستاره این
صورت فلکی ، جدی است تشخیص آن بسیار ساده است. نقطه شروع دو ستاره دبه و مراق در کاسه دب اکبر است که به قراولان معروفند. امتداد خط واصل این دو ستاره از جدی میگذرد که آن را با نامهای
ستاره قطبی و
آلفا - دب اصغر نیز میشناسند. فاصله زاویهای دبه تا جدی شش برابر فاصله میان دو قراول است.
ستارگان دب اصغر
بعد از جدی پر نورترین ستاره آن
انور فرقدان یا
بتا - دب اصغر است که قدر ظاهری آن 2.2 میباشد. این یکی از 57 ستارهای است که به عنوان مرجع مورد استفاده دریانوردان (و هوانوردان) است. پنج ستاره دیگر دب اصغر جلوه کمتری دارند و چهار تای آنها از قدر 4 هم کم سوترند. وسعت این صورت فلکی در حدود 20 درجه یا چهار برابر فاصله میان قراولان است. ستاره تقریبی تقریبا ثابت است و چشم غیر مسلح همواره آنرا در یک موقعیت میبیند.
جدی و جهت یابی
ستاره جدی در موارد زیر مورد استفاده است:
- تعیین نقطه شمال بر افق (شمال جغرافیایی)
- تعیین عرض جغرافیایی ناظر
شمال جغرافیایی با فرود آوردن خطی قائم از جدی بر افق مشخص میشود. نقطهای که در آن خط قائم دایره افق را قطع میکند. شمال جغرافیایی است. تعیین عرض جغرافیایی بر اساس فرمول زیر است:
عرض جغرافیایی هر نقطه در نیمکره شمالی = ارتفاع جدی در آن نقطه. بنابراین برای ناظری در 40 درجه شمالی ، جدی ارتفاعی برابر 40 درجه دارد، برای ناظری در 60درجه شمالی ، ارتفاع جدی 60درجه است و الی آخر. ارتفاع یک ستاره ، بر حسب درجه ، زاویه میان افق ناظر و ستاره در امتداد یک دایره قائم است.
ستاره قطبی با تلسکوپ
دوگانه بودن ستاره قطبی بخوبی معلوم می گردد. قدر آنها 2 و 8 و جداپیشان "18 است. مولفه دیگر ستاره قطبی متغیر قیفاووسی بوده و روشنایی آن با زمان تناوب معینی به اندازه نیم قدر تغییر می یابد. در مطالعه این ستاره معلوم شده است که مولفه نزدیک دیگر ی نیز به دور آن در گردش است. این سیستم در فاصله 500 سال نوری از ما قرار دارد.
مباحث مرتبط با عنوان