مقدمه
تروپیسمها یا گرایشها یک نوع خاص از رشد اندامهای هستند که در مقابل یک محیط ناهمسانگرد مانند نور یک جانبه ایجاد می‌شود این تعریف نسبت به زیست شناسی جانوری محدود کننده‌تر است. در زیست شناسی جانوری تعریف فوق نه تنها واکنشهای سمتگیری بلکه واکنشهای حرکتی را دربرمی‌گیرد. در زیست شناسی گیاهی به واکنشهای اخیر واژه تاکتیسم گفته می‌شود. این موضوع عبارت است از اندامهای در حال رشد که سمتگیری آنها بوسیله خمیدگی مربوط به عدم تساوی سرعت رشد بین سطوح تغییر کرده است.
شرط لازم برای تروپیسم
شرط لازم پیدایش تروپیسم ، اثر نامتجانس عوامل خارجی و محیطی بر اندام در حال رشد است. ظهور تروپیسم ، یعنی خم شدن اندام در جهتی مشخص همیشه ناشی از اثر یک عامل خارجی است به عبارت دیگر خم شدن جهت‌دار اندام( تروپیسم) معرف رشد نامتقارن آن بر اثر دخالت یک یا چند عامل داخلی است.
تروپیسم مثبت و منفی
اگر خم شدن اندام در جهت تاثیر یک جانبه عوامل محیطی مانند
نور ،
حرارت ، ترکیبات شیمیایی ، تماس ،
نیروی ثقل و یا رطوبت باشد تروپیسم را مثبت و اگر خم شدن در عکس جهت اثر عامل خارجی ایجاد شود یعنی اندام خود را از معرض تاثیر عامل خارجی دور کند تروپیسم را منفی می‌گویند.
انواع مختلف تروپیسم
فتوتروپیسم
رشد ناشی از اثر نابرابر شدت روشنایی در اطراف یک اندام است که سبب خم شدن آن به طرف نور یا در جهت خلاف تابش آن می‌شود. اگر کولئوپتیل (محوری که بر اثر رویش
دانه گیاهان تک لپه‌ای در جهت مخالف ریشه چه ظاهر می‌شود) گیاهی مانند
فالاریس کانارینسیس در معرض تابش نور یک جانبه قرار گیرد، به طرف نور خم می‌شود. چنانچه فقط منطقه حساس به نور
کولئوپتیل را قطع کنیم یا بوسیله‌ای آن را پوشانیده و مانع رسیدن نور به آن شویم، تابش نور یک جانبه بر بخشهای دیگر آن هیچ گاه موجب فتوتروپیسم نخواهد شد.
اما اگر تمام کولئوپتیل را طوری بپوشانیم که فقط نوک آن در معرض نور یک جانبه قرار گیرد، خمیدگی در آن ظاهر خواهدشد. علت خمیدگی کولئوپتیل بر اثر تابش نور ، ناشی از عدم تساوی رشد در دو پهلوی آن است. ماده محرک فتوتروپیسم یا
هورمون اکسین در راس کولئوپتیل بجود می‌آید و اثر آن بر رشد در قسمتهای پایین‌تر آشکار می‌شود.
ژئوتروپیسم
رشد اندام گیاه بر اثر نیروی ثقل است. اندامهای گیاهان می‌توانند به طرف بالا یعنی عکس نیروی ثقل یا به طرف پایین در جهت نیروی ثقل یا عمود بر نیروی ثقل با زاویه‌های مختلف ، قائمه ، تند یا باز نسبت به راستای نیروی ثقل رشد کنند.
ترموتروپیسم
اگر اندام گیاه نسبت به حرارت حساس باشد تحت اثر حرارت یک جانبه واکنش نشان خواهد داد. اسپورانژیوفود کفکهای خانواده موکوراسه نسبت به حرارت حساس‌اند و ترموتروپیسم نسبتا شدید نشان می‌دهند و به همین علت این کفک برای آزمایشات مربوط به ترموتروپیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شیمیوتروپیسم
واکنش اندام در برابر اثر یک جانبه مواد شیمیایی است لوله‌های حاصل از تنیدن
دانه‌های گرده در روی کلاله همیشه به طرف ترکیبات ترشح شده از کلاله که به طرف پایین آن انتشار دارد رشد کرده به طرف
بافتهای خامه و تخمدان هدایت می‌شوند.
تیگموتروپیسم
این تروپیسم که نوعی خمیدگی حاصل از تماس یک جسم سخت با اندام در حال رشد گیاه است. در حقیقت معرف بطئی شدن رشد در سطح مورد تماس اندام است. تیگموتروپیسم در رشد و توسعه
ریشه گیاهان نقش مهمی دارد و سبب می‌شود تا ریشه در حال رشد اگر به موانعی در خاک برخورد کند آن را دور زده و از کنار آن بگذرد پیچکهای گیاهان پیچک دار نیز بر اثر تیگموتروپیسم بدور تکیه گاه می‌پیچند.
هیدروتروپیسم
حساسیت اندامهای در حال رشد مانند
ریشه به رطوبت است که سبب رشد ریشه به طرف رطوبت می‌شود.
رئوتروپیسم
حساسیت اندامهای در حال رشد به جریان آب است. براساس این تروپیسم اندامهای
گیاهان آبزی در خلاف جهت جریان آب رشد می‌کنند.
جنبشهای درون یاخته‌ای
جنبشهای سیتوپلاسمی نتیجه ناهنجاری یا جابجایی پروتئینهای ساختمانی هستند.
سیکلوز یعنی جریان درونی سیال ترین بخشهای سیتوپلاسم ، از طریق مخلوط کردن مجموعه لایه سیتوپلاسمی که جریانهایی کاملا قابل مشاهده با
میکروسکوپ نوری آن را طی می‌کنند پدیدار می‌شود. تغییرات مقدار آن دیواره‌ها یا محتویات یاخته‌ای بر حسب رطوبت محیط موجب ناهنجاریهای مکانیکی می‌شوند. شکفتن
هاگدانهای سرخسها ، کیسه‌های گرده مخروطیان ، بعضی
میوه‌های خشک مانند خورجین نیز بر همین اساس است.
مباحث مرتبط با عنوان
