تب روماتیسمی حاد Acute Rheumatic Fever
| تب روماتیسمی حاد یک بیماری التهابی غیر چرکی بافت همبند اعضاء مختلف بدن ، متعاقب گلودرد چرکی ناشی از استرپتوکوک گروه A بتاهمولیتیک و یا مخملک است و عفونتهای پوستی استرپتوکوکی نقشی در ایجاد این بیماری ندارند. این بیماری یک اختلال چند سیستمی ایجاد می‌کند و بطور عمده قلب ، مفاصل ، سلسله اعصاب مرکزی و پوست را گرفتار می‌کند. |
مقدمه
گلودرد بیماری واگیر و شایعی است که در صورت عدم درمان صحیح باعث بروز بیماری تب روماتیسمی به میزان بسیار بالا خواهد بود. در اواخر دهه 1940 بیش از نصف کودکان (در سنین مدرسه) که تشخیص
مشکل قلبی- عروقی داشتند، به تب روماتیسمی و یا بیماری قلبی روماتیسمی مبتلا بودند. ولی در حال حاضر بروز تب روماتیسمی بطور واضح در کشورهای صنعتی جهان کاهش یافته تا جایی که یک بیماری نادر به حساب می‌آیِد. ولی در کشورهای در حال توسعه ، تب روماتیسمی و عفونتهای استرپتوکوکی و بیماری قلبی روماتیسمی هنوز از مشکلات بسیار مهم هستند.
شیوع بیماری
تب روماتیسمی حاد مانند گلو درد استرپتوکوکی بیشتر در بچه‌ها در سنین بین 15-5 سالگی بروزمی‌کند. حملات اولیه بیماری در بزرگسالان اغلب در اواخر دهه دوم زندگی رخ می‌دهد. 20-15 درصد عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی دارای منشاء استرپتوکوکی بتاهمولیتیک گروه A می‌باشند که در صورت عدم درمان یا درمان نامناسب، 3-1 درصد آنها منجر به تب روماتیسمی می‌شوند.
عوامل موثر در شیوع تب روماتیسمی
1- عوامل محیطی (شامل عوامل اقتصادی ، اجتماعی ، مراقبتهای پزشکی ،
وضعیت تغذیه و ازدحام جمعیت).
2- سوش استرپتوکوک بیماریزا
3- استعداد فردی.
عوامل موثر در کاهش تب روماتیسمی
1- بهبود وضعیت اقتصادی ، اجتماعی و ارتقاء سطح آگاهی مردم.
2- پیشگیری از تب روماتیسمی با استفاده مناسب از
پنی‌سیلین.
علت بیماری
در حدود 3% از بیماران مبتلا به گلودرد استرپتوکوکی A که درمان نشده‌اند به تب روماتیسمی مبتلا می‌گردند. در این مورد محققین نظریه تشابه آنتی‌ژنی بین آنتی‌ژنهای بدن انسان و آنتی‌ژن باکتری استرپتوکوک A را مورد توجه قرار می‌دهند و معتقدند عوارض غیر چرکی عفونت استرپتوکوکی گروه A به علت پاسخ ایمنی غیر طبیعی بدن می‌باشد. از زمان ابتلا به فارنژیت (
گلو درد چرکی) تا ایجاد تب روماتیسمی حدود 2 هفته زمان می‌برد. و اگر تا یک هفته بعد از ابتلا درمان مناسب گلودرد صورت گیرد، می‌توان از بروز تب روماتیسمی جلوگیری نمود.
علایم
شروع بیماری معمولا با
تب ، ضعف و بیحالی بروز کرده و به تدریج علایم و نشانه‌های اختصاصی آن ظاهر شده و بر اساس اهمیت تشخیصی به دو گروه تظاهرات اصلی و فرعی تقسیم‌بندی می‌شوند.
معیارهای اصلی
- کاردیت یا التهاب لایه‌های قلب: که مهمترین تظاهر تب روماتیمسی است و بیشتر دریچه میترال و بعد دریچه آئورت را گرفتار می‌سازد. بهبود التهاب روماتیمسی دریچه‌ها شاید به کلفتی فیبری و چسبندگی منجر گردد که این دو باعث پیدایش جدی‌ترین عارضه تب روماتیسمی (تنگی و یا نارسایی دریچه‌ای) می‌شوند.
- آرتریت یا التهاب مفاصل: که شایعترین تظاهر اصلی تب روماتیسمی حاد است و در حدود 4/3 بیماران وجود دارد. بجز ستون فقرات بقیه مفاصل می‌توانند گرفتار شوند ولی بیشتر ، مفاصل مچ پا ، مچ دست ، زانو و آرنج مبتلا می‌شوند که با درد و تورم و گرمی بروز می‌کند. گرفتاری مفاصل بطور کلاسیک مهاجر بوده یعنی پس از 3- 2 روزمفصل مبتلا بهبود و مفاصل دیگر گرفتار می‌شود.
- کره سیدنهام: یک اختلال مغزی بوده و با حرکات سریع و غیر ارادی و بی هدف اندام ، ضعف عضلانی و ناپایداری روحی مشخص می‌شود. معمولا 6-1 ماه پس از بیماری شروع می‌شود.
- اریتم مارژیناتوم: لکه‌های قرمز پوستی است که بدون برجستگی و بدون درد و خارش می‌باشد. و با وارد کردن فشار ناپدید می‌شود و بیشتر در تنه بروز می‌کند.
- توده‌های زیر جلدی: به اندازه نخود (2-5/0 سانتیمتر) بدون درد و بدون چسبندگی هستند. و روی سطوح برجسته استخوانی اندامها بخصوص مچ بروزمی‌کنند و خودبخود از بین می‌روند.
معیارهای فرعی
معیارهای فرعی عبارتند از تب ، درد مفاصل ، تغییرات
نوار قلب و تغییر در آزمایشات خونی.
تشخیص
برای تشخیص تب روماتیمسی هیچ روش آزمایشگاهی اختصاصی وجود ندارد. بلکه تشخیص بر اساس علایم صورت می‌گیرد. وجود 2 معیار اصلی یا یک معیار اصلی بعلاوه 2 معیار فرعی به همراه وجود شواهدی از عفونت استرپتوکوکی اخیر (مانند کشت مثبت گلو ، آزمون فوری تشخیص آنتی‌ژن و افزایش سطح آنتی‌بادی استرپتوکوکی در خون) نشاندهنده احتمال زیاد وجود تب روماتیسمی است.
درمان
درمان تب روماتیسمی حاد شامل دو دسته می‌باشد که عبارتند از 1- درمان عفونت استرپتوکوکی 2- درمان علایم بالینی بیمار
- درمان عفونت استرپتوکوکی باید سریعا شروع شود که با پنی‌سیلین خوراکی به مدت 10 روز یا پنی‌سیلین تزریقی می‌باشد و یا در افراد حساس به پنی‌سیلین با اریترومایسین می‌باشد.
- پس از اولین درمان آنتی‌بیوتیکی باید درمان پیشگیری ثانویه صورت گیرد و بیمار باید هر 4 هفته یک تزریق داخل عضلاتی بنزاتین پنی‌سیلین داشته باشد. خطر عود تب روماتیسمی در 5 سال اول پس از بیماری بیشترین حد است و پیشگیری باید حداقل به مدت 5 سال ادامه یابد. در افرادی که بیماری روماتیسمی قلبی دارند و افرادی که مکررا تب روماتیسمی عود می‌کند باید تا آخر عمر درمان پیشگیری دریافت کنند.
- درمان علامتی هم بر اساس علایم صورت می‌گیرد. مثلا در التهاب مفاصل از سالسیلاتها و در التهاب قلب و نارسایی قلب از کورتون استفاده می‌کنیم.
حدود 75% حملات حاد روماتیسمی در 6 هفته و 90% در طی 12 هفته فروکش می‌کند.
نارسایی دریچه‌های قلب
علل نارسایی دریچه‌های قلب متنوع است اما یکی از مهمترین آنها تب روماتیسمی است. تب روماتیسمی سبب
التهاب دریچه‌های قلب می‌شود این تورم باعث ضعیف شدن و تغییر شکل دادن دریچه‌های قلب به وی‍‍ژه دریچه‌های میترال می‌شود. در بسیاری از موارد دریچه به خوبی بسته نمی‌شود و در نتیجه مقداری خون به دهلیز برمی‌گردد. این امر سبب می‌شود که قلب برای خونرسانی بیشتر با شدت بیشتری کار کند. گاهی هم دریچه کاملا مسدود شده و از کار باز می‌ماند. بیشتر کسانی که به تب روماتیسمی مبتلا می‌شوند بدون آنکه به قلب آنها آسیبی برسد بهبود می‌یابند. پنی‌سیلین و دیگر
آنتی‌بیوتیکها در معالجه این بیماری نقش اساسی دارند. کودکانی که به چنین عارضه‌ای مبتلا هستند بیماری آنها ممکن است سبب شود که به هنگام بازی کمی زودتر از دیگران خسته شوند. بنابراین بهتر است به محض احساس خستگی ، استراحت کنند.
مباحث مرتبط با عنوان
