ایوان کسری نام مشهورترین بنای به جا مانده از پادشاهان ساسانی است. هنگامی که
مدائن پایتخت پادشاهی
ایران به شمار می آمد، این بنای تاریخی قصری بزرگ بوده که محل زندگی و دربار پادشاه بوده است. بنیان گذار آن را شاپور ذوالاکتاف (م 379 میلادی) دانسته اند.
علت نامگذاری آن به این اسم، تالار بزرگی است که از طاق قوسی آن هنوز هم آثاری باقی است و مهمترین قسمت این بنای عظیم بوده است و به چنین تالارهایی ایوان گفته می شد. در هنگام تولد
حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم خسرو اول
انو شیروان در این کاخ حکومت می کرد و بنابر برخی روایات، در شب میلاد حضرت ختمی مرتبت بخشش های مهمی از آن فرو ریخت و از میان رفت.
آخرین پادشاهی که مقتدرانه در آن بر تخت نشست،
خسرو پرویز بود که در همین کاخ نیز نامه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به دستش رسید و آن را پاره کرد.
هنگام فتح مدائن، مسلمانان تالار بزرگ این کاخ را محل اقامه نماز جماعت قرار دادند و به نقلی
حضرت علی علیه السلام نیز هنگام عزیمت به سوی
صفین در این تالار نماز خواند و برخی از احوالات ساکنان کاخ را یاد آوری نمود.
مرحوم شیخ عباس قمی به همین خاطر، نماز خواندن در آن جا را نیکو شمرده است
در عظمت ایوان کسری همین بس هنگامی که
هارون الرشید تصمیم گرفت آثار به جا مانده از آن را ویران کند، از فراهم کردن وسایل مورد نیاز برای تخریب آن عاجز ماند و از این کار منصرف شد. این بنای باستانی در میان ایرانیان به « ایوان مدائن » و « طاق کسری » مشهور است.
منابع :
بحارالانوار، ج 41، ص 213؛ لغت نامه دهخدا؛ مروج الذهب،ج 1، ص 259؛ تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 8 و ج 51، ص 263 و 277
