دید کلی
صنعت چرم سازی ، از دیرباز در بسیاری از کشورها و همینطور کشور ما رایج بوده است. این صنعت در طی سالها ، پیشرفتها و تغییرات زیادی داشته است و بالطبع ، با پیشرفت تکنولوژی ، این صنعت نیز به سوی مکانیزه شدن پیش می‌رود.
در این مقاله ، با انواع روغن‌های مورد استفاده در این صنعت آشنا می‌شویم.
روغن‌ها و چربیهای حیوانی
پیه گاوی
از پالایش چربی گاو بدست می‌آید. برای این کار
چربی حیوان را در
آب می‌جوشانند تا ذوب شود و سپس آنها را از آب جدا می‌کنند. این چربی دارای
نقطه ذوب 35 تا 38 درجه سیلسیوس ، زرد رنگ ، سخت و دارای خاصیت پرکنندگی خوبی است. به
چرم خوب روغن می‌دهد، بدون آن که آن را زیاد نرم و کشدار کند. اگر در موقع استفاده ، گرم نباشد، نفوذ آن در پوست دشوار است. مصرف اصلی آن در خوراندن چربیهای مخلوط (مثل مخلوط پیه و
روغن ماهی) به چرم است.
وجود روغن ماهی به نفوذ بیشتر و عمیق‌تر پیه در چرم کمک می‌کند. اگر این ماده فاسد شود، در سطح چرم جمع می‌شود و لکه بوجود می‌آورد.
پیه گوسفندی
شبیه پیه گاوی است، اما سخت‌تر و سفیدتر است. نقطه ذوب آن هم 35 تا 38 درجه سیلسیوس است.
اسید استئاریک
این ماده در پیه گاو موجود است. جامدی سخت ، سفید رنگ و یک نوع
اسید چرب است و دلیل اصلی شوره زدن چرم می‌باشد.
روغن سُم (neats foot oil)
از جوشاندن سم حیوانهای مختلف (بیشتر سُم گاو ، گوسفند و اسب) در آب بدست می‌آید. بعد از جمع‌آوری روغن از سطح آب ، به صورت مایعی غلیظ و زرد کم‌رنگ بدست می‌آید که در مجاورت هوا اکسید و کبود نمی‌شود. مصرف اصلی این روغن مرغوب ، در ساختن چرمهای رُخ‌داری است که با نمکهای
کروم (III) دباغی شده باشند. این روغن دارای قدرت نفوذ بسیار خوبی است و در عین حال که چرم را انعطاف‌پذیر می‌کند، از نرم شدن بیش از حد آن نیز جلوگیری می‌کند. در غیر این صورت ، رُخ چرم ، دو پوسته و زرد می‌شود و خط و چروک برمی‌دارد. روغن سم از نوع روغن‌های سیر شده است و می‌توان آن را سولفات‌دار کرد تا در آب حل شود.
روغن ماهی
روغن
جگر ماهی که از جوشاندن جگر تازه ماهی در آب و جمع کردن روغن‌های جدا شده بدست می‌آید، مایع زرد مایل به قهوه‌ای با بوی تند ماهی است که نیم سیر شده است و به سادگی سولفات‌دار می‌شود. دارای قدرت نفوذ خوبی است ، به سادگی اکسید و رنگ آن کبود می‌شود. پس از سولفات‌دار کردن ، این عیب‌ها کمتر می‌شود. از مخلوط روغن ماهی سولفات‌دار شده و
روغن‌های معدنی برای روغن‌دهی چرمهای زیره که با مواد گیاهی تهیه شده باشند و چرمهای آستری و رویه استفاده می‌شود.
روغن نهنگ
از چربی
نهنگ بدست می‌آید. نوع مرغوب آن را هیدروژن‌دار کرده، از آن
مارگارین تهیه می‌کنند. روغن سر نهنگ بیشتر خواص یک
واکس را دارد و رنگ آن ، زرد مایل به قهوه‌ای است و بوی بد روغن ماهی را ندارد. این روغن را می‌توان سولفات‌دار کرد. نفوذپذیری آن بسیار زیاد است و مصرف آن در ساختن چرمهای نرم دستکش و لباس است.
موئلون (Moellon)
موئلون نوعی چرم طبیعی است که با
اکسید کردن روغن خام
کبد ماهی هنگام
پوست‌پیرایی پوست گوسفند و بُز تولید می‌شود. موئلون مصنوعی را از راه هوادهی تحت کنترل روغن خام کبد ماهی بدست می‌آورند. این نوع روغن در آب حل می‌شود و در برابر
اسیدها پایدار نیست.
روغن‌های گیاهی
روغن نارگیل
این روغن گیاهی از فشردن پوست
نارگیل بدست می‌آید. خواص آن شبیه روغن پشم است. مصرف آن برای چرمهای سفید برتری دارد، زیرا در برابر نور تغییر رنگ نمی‌دهد. از محلول روغن نارگیل سولفات‌دار شده در مرحله روغن‌دهی از آن استفاده می‌شود.
روغن زیتون (Olive oil)
از این روغن در صنعت چرم‌سازی کمتر استفاده می‌شود. مصرف عمده آن در صنایع
صابون‌سازی و
صنایع غذایی است.
روغن گرچک (Cator oil)
این روغن از فشردن دانه‌های
گیاه گرچک به صورت مایع غلیظ و کم رنگی بدست می‌آید. مخلوط آن ، با روغن پیه گاو را
روغن چرم می‌نامند و از آن برای ضد آب کردن چرمهای پوتین استفاده می‌شود و همچنین به عنوان نرم کننده در پرداخت چرم بکار می‌رود.
روغن بزرک (Linseed oil)
روغنی با خاصیت خشک شوندگی کامل است. برای مثال وقتی که در
رنگ سازی از آن استفاده شود، بعد از مصرف ، در برابر هوا ،
اکسید می‌شود و به صورت قشری سخت و چسبناک در می‌آید و به این دلیل ، در روغن‌دهی و خوراک دادن چرم استفاده نمی‌شود.
مومها
مومها (Waxs) در طبیعت فراوانند و در ترشحات بزاقی بعضی از حشره‌ها مثل
زنبور عسل یافت می‌شوند. در حیوانها و گیاهان ، مومها به صورت یک لایه محافظ وجود دارند. مانند
روغن نهنگ که به آن ،
موم کافوری نیز می‌گویند. از نظر شیمیایی ، مومها از
استری شدن اسیدهای چرب ده کربنی به بالا با
الکل‌های یک عاملی که تعداد اتمهای کربنی
مولکول آنها نیز از 10 بیشتر است، تشکیل شده‌اند.
موم کارنوبا
زرد رنگ و شکننده است و از نخل برزیلی بدست می‌آید. عامل صیقل دهنده و گران قیمتی برای چرم است و دوام آن را زیاد می‌کند. اثر انگشت و تاخوردگی روی آن باقی نمی‌ماند و رنگ آن در اثر گرد و غبار تیره نمی‌گردد و چرم را نرم می‌کند.
موم زنبور عسل
این موم با ذوب کردن لانه زنبور عسل بدست می‌آید و نقطه ذوب آن بین 60 تا 63 درجه سیلسیوس است. این موم ، گرد و غبار را به خود می‌گیرد و خاصیت چسبندگی زیادی هم دارد.
روغن پشم (لانولین)
این ماده از بقایای شستشوی پوست در مرحله هوازدگی و پشم‌زدایی بدست می‌آید. مواد سازنده آن متفاوت است و از مقداری چربی (
گلیسیرید) و واکسن‌ها (الکل و اسید چرب) ساخته شده است. معروف‌ترین نوع روغن پشم ،
لانولین است. نفوذپذیری آن حتی در چرمهای مکانیکی مانند
چرم تسمه‌ای زیاد است.
موم کاندلیلا
خواص آن شبیه
موم کارنوبا است و تنها نقطه ذوب آن پایین‌تر است.
موم پارافین
موم سفیدی است که از آن شمع‌های ارزان قیمت می‌سازند. مخلوط آن با رزین ، ماده اصلی برای ضد آب کردن چرمهای دباغی شده با نمکهای
کروم (III) است. در مرحله پرداخت چرم ، آن را با یک عامل
حل کننده و آب مخلوط می‌کنند تا با رنگدانه تولید واکس غیر چسبناک کند.
مباحث مرتبط با عنوان
