مقدمه
مهم‌ترین فعالیتی که پس از اجرای برنامه‌های آموزشی صورت می‌گیرد ارزیابی از دانش آموزان است. ارزیابی فرآیندی است که بوسیله آن میزان دست یابی به
اهداف آموزشی برای معلم و شاگرد تعیین می‌گردد. برای این که عملکرد دانش آموز بطور شایسته معین شود معلم بر اساس ملاکهای خاص خود و میزان تغییری که در رفتار شاگرد پدید آمده است داوری می‌کند. در واقع ارزیابی آخرین مرحله از فعالیتهای آموزشی معلم و تکمیل کننده سایر فعالیتهای اوست.
در این مرحله معلم با استفاده از روشها و فنون مختلف اندازه گیری و ارزشیابی بازده یادگیری دانش آموزان و دانشجویان را سنجش می‌کند و میزان توفیق آنان را در دستیابی به اهداف آموزشی تعیین می‌نماید. همچنین معلم با انجام این کار میزان موفقیت و شکست خود را در پیاده کردن مراحل مختلف طرح آموزشی تعیین می‌کند. او با بهره‌گیری از نتایج حاصل از ارزشیابی بازده یادگیری دانش آموزان و دانشجویان می‌تواند مراحل پیشین طرح آموزشی خود را وارسی کند، اشکالات کار را تشخیص دهد و در رفع آنها بکوشد.
انواع ارزیابی
ارزیابی ممکن است در پایان دوره آموزشی صورت بگیرد که به آن ارزیابی نهایی یا تراکمی گفته می‌شود و منظور از آن تعیین نوع عملکردها یا هدفهای نهایی است. معلم به کمک این ارزیابی معلوم می‌کند که یاد گیرندگان تا چه میزانی به اهداف اصلی درس دست یافته‌اند و پیشرفت کلی آنان چه وضعی دارد. علاوه بر این نوع ارزیابی ، ارزیابی دیگری وجود دارد که نه در پایان دوره آموزشی بلکه در طول دوره آموزشی اجرا می‌شود و هدف از آن این است که از نحوه
یادگیری و پیشرفت دانش آموزان اطلاع حاصل گردد و به رفع مشکلات و ضعفهای اجتماعی پرداخته شود.
به این نوع ارزیابی ، ارزیابی تکوینی گفته می‌شود چون زمانی اجرا می‌شود که یادگیری هنوز در حال تکوین و شکل گیری است. با استفاده از نتایج حاصل از این ارزشیابی معلم می‌تواند در زمانی که هنوز یادگیری در جریان است و امکان رفع مشکلات یادگیری دانش آموزان و برطرف کردن نواقص روش آموزشی معلم میسر است به انجام چنین کاری اقدام کند.
شیوه‌های ارزیابی
ارزیابی با استفاده از آزمونها
امروزه برای سنجش و ارزشیابی دانش آموزان در مدارس و دانشگاهها از چند آزمون بیش از همه استفاده می‌شود که عبارتند از
آزمونهای تشریحی ،
آزمونهای کوته پاسخ و
آزمونهای عینی و
آزمونهای شفاهی. در آزمونهای تشریحی یا انشایی دانش آموز به یاری مفاهیم و بیان خود به پرسشها پاسخ می‌دهد. آزمون عینی که از پرسشهای زیاد و متنوع تشکیل یافته است از آزمون شوندگان می‌خواهد در بیان پاسخهای مختلف برای هر پرسش پاسخ درست را بیابند و در پاسخنامه مشخص کنند. آزمونهای کوته پاسخ در حد فاصل میان آزمونهای تشریحی و عینی قرار دارند.
آزمون کوته پاسخ انواع مختلف سوالات کامل کردنی ، نقطه چین و چواب کوتاه را شامل می‌شود. آزمون شفاهی برای دانش آموزان با هدف آزمون دانش آموزانی که نمی‌توانند از دستهای خود بطور شایسته بهره جویند تهیه شده است ولی معمولا در کلیه مدارس رواج قابل توجهی دارد. این روش موجب حفظ کردن طوطی‌وار مطالب توسط دانش آموزان می‌شود و وقت زیادی از کلاس را تلف می‌کند. این روش برای کلاسهای پرجمعیت نمی‌تواند مناسب باشد.
ارزیابی با استفاده از مشاهده رفتار
معلم برای آن که ادراک و شناخت درستی از شاگرد داشته باشد می‌تواند رفتار او را در موقعیتهای مختلف درسی و در برخورد با شاگردان به صورت داستان یا شرح حال به نگارش درآورد. وی در این‌باره همچون گزارشگر واقعیتها را با صراحت و دقت و دور از هر گونه پیش‌داوری آن گونه که مشاهده کرده است شرح می‌دهد.
ارزیابی با استفاده از طرحها و گزارشها
طرحها و گزارشهایی که شاگرد در فعالیتهای درسی و آموزشی فراهم می‌کند به نوبه خود بیانگر موفقیت شاگرد در اهداف آموزشی است. یکی از تدبیرهای ارزنده معلمان این است که دانش آموزان خود را به نحوی وادار به تهیه طرحها و گزارشهای علمی و هنری کنند و نتیجه کار خود را به صورت گزارشهای کتبی و مصور ارائه دهند.
ارزیابی با استفاده از آزمونهای پیشرفت تحصیلی میزان شده
آزمونهای میزان شده را می‌توان درباره عملکردهای فرد ، کلاس ، مدرسه یا یک بخش فرهنگی در رابطه با گروه مشابه به کار برد. این آزمونها معمولا از مجموعه‌ای از چند آزمون تشکیل می‌شوند راهنمای ویژه‌ای برای اجرا دارند که در تمامی افراد و گروهها به یکسان باید مورد اجرا قرار گیرد و بطور کلی آزمونهای استانداردی برای گروههای مختلف هستند.
مباحث مرتبط با عنوان
