ترکیب سنگهای آهکی خیلی متغیر است، ولی سطور اجزا آنها را می‌توان به چهار گروه تقسیم کرد. دانه‌های غیر اسکلتی ، میکرایت و سیمان. دانه‌های غیر اسکلتی عمده بطور عمومی در سنگهای رسوبی و بویژه در سنگ آهک عبارتند از :

اائیدها و پیزئیدها

اائیدهای عهد حاضر دانه های کروی هستند که از یک یا چند لامینه متحدالمرکز منظم در اطراف یک هسته که معمولا یک ذره کربناته یا دانه کوارتز است، تشکیل شده‌اند. رسوباتی که از اائیدها تشکیل شده است را تحت عنوان االیت می‌نامند. واژه اائید به دانه‌هایی که کمتر از 2 میلیمتر قطر دارند محدود می‌شود و واژه پیزوئید برای دانه‌های مشابهی که قطر آنها بزرگتر است بکار می‌رود.

چنانچه فقط یک لامینه در اطراف یک هسته تشکیل شود، از واژه اائید سطحی استفاده می‌کنند. اائیدهای مرکب از چندین اائید کوچک که توسط لایه‌های متحدالمرکزی احاطه شده‌اند، تشکیل می‌شوند. اائیدها بطور تیپیک در آبهای آشفته ، جایی که اغلب توسط جریانهای جزر و مدی و طوفانی و عمل امواج ، به فرم ماسه‌های موجی شکل ، دون و ریپل‌ها حرکت می‌کنند، تشکیل می‌گردند.

اائیدهای دریایی قدیم

اائیدها در سنگهای ادوار گذشته از کلسیت با منیزیم کم تشکیل شده‌اند، مگر اینکه دولومیتی یا سیلیسی شده باشند. اائیدهای کلسیتی اولیه ، چه در رخساره‌های با انرژی بالا و چه در رخساره‌های با انرژی پایین ، بطور تیپیک دارای بلورهای رشته‌ای گوه‌ای شکل با بافت شعاعی هستند. پوسته اائیدهای بزرگتری که در اصل کلسیتی بوده‌اند ممکن است دارای یک بخش داخلی شعاعی و یک بخش خارجی متحدالمرکز - شعاعی باشند.

اائیدهای قدیمی که در اصل دارای ترکیب آراگونیتی بوده‌اند در طی دیاژنز به مقدار کم و بیش دگرسان شده‌اند. البته ممکن است آنها توسط کلسیت جانشین شوند و مسافت مماسی (اگر انرژی زیاد باشد) یا مسافت شعاعی (اگر آب آرام باشد) از طریق وجود انیکلوزیون‌های کم مواد آلی و یا باقیمانده آراگونیت در آنها باقی بماند. این حفرات ممکن است خالی باقی مانده و تخلخل قالبی اائیدی را در سنگهای آهکی بوجود آورند، یا با سیمان کلسیتی پر گردند.

منشا اائیدها

نظریات جاری بر فرآیندهای بیوشیمیایی یا غیر آلی تاکید دارند و منشا مستقیم جلبکی یا موجودات میکروسکوپی بطور وسیعی اکنون منسوخ شده است. اگر چه مکانیزم دقیق رسوبگذاری غیر آلی اثبات نشده است، ولیکن آب دریا در نواحی کم عمق گرمسیری نسبت به CaCO₃ به حد فوق اشباع رسیده است. بطوری که این موضوع همراه با تلاطم آب ، خروج گاز CO₂ و افزایش درجه حرارت ، ممکن است برای ته نشین شدن کربنات روی هسته کافی باشد.

منشا بیوشیمیایی به چسبندگی ارگانیکی وابسته است که اائیدها را پوشانده و به داخل آنها نفوذی می‌کند. عده‌ای معتقدند که فعالیت باکتریایی در ایجاد مواد آلی می‌تواند یک محیط کوچک رسانا برای ته نشست کربنات را ایجاد کند.
عوامل تعیین کننده کانی شناسی اولیه اائیدها
این عوامل شامل شیمی آب ، به ویژه فشار CO₂ ، نسبت Mg/Ca و اشباع شدن کربنات و احتمالا درجه تلاطم آب است. عقیده بر این است که اائیدهای آراگونیتی و کلسیتی با منیزیم بالا در هنگامی که فشار CO₂ کم و نسبت Mg/Caبالاست ته نشست می‌کنند. اائیدهای کلسیتی با منیزیم پایین در هنگامی که فشار CO₂ بالا و نسبت Mg/Ca پایین است تشکیل می‌شوند.

پلوئیدها

پلوئیدها Peloids دانه‌های کروی ، بیضوی یا زاویه‌داری هستند که از کربناتهای ریز بلور تشکیل شده‌اند، ولیکن فاقد ساختمان داخلی می‌باشند. اندازه پلوئیدها ممکن است به چندین میلیمتر برسد، ولیکن اکثریت بین 0.1 تا 0.5 میلیمتر قطر دارند. منشا بیشتر پلوئیدها فضولات جانوران است و بنابراین به نام پلت مدفوعی Faecal Pellte خوانده می‌شوند.

موجوداتی نظیر شکم پایان ، سخت پوستان و پلی گانت‌ها به مقداری زیادی پلت تولید می کنند. پلت‌ها معمولا بر اثر فرآیندهای دیاژنتیکی از بین می‌روند، و ممکن است سنگهای آهکی بافت تجمعی یا لخته شده‌ای را نشان دهند که تحت عنوان ساخت گروملوس Structure Grumeleuse خواند می‌شود.

آگرگاتها

آگراگراتها Aggregates از چندین ذره کربناته که توسط سیمان ریز یا نوارهایی از مواد آلی به یکدیگر متصل شده‌اند، تشکیل شده است. اینگونه دانه‌ها در یاماها تحت عنوان گریپستون Grapestone شناخته شده‌اند و در نواحی نسبتا کم عمق و حفظ شده زیر جزر و مدی و معمولا زیر یک پوشش سطحی نازک از موجودات میکروسکوپی ، تشکیل می‌شوند.

اینتراکلست‌ها

اینتراکلست‌ها Intraclasts ، قطعاتی از رسوبات کاملا سخت شده می باشند. یک نوع اینتراکلست متداول در رسوبات کربناته ، تکه یا خرده میکرایتی است که از گل‌های خشک شده پهنه جزر و مدی یا از کنده شدن گل‌های آهکی سیمانی شده یا تقریبا سخت شده در زیر پهنه جزر و مدی توسط طوفانها ، مشتق شده‌اند. اینتراکلست‌های نوع دوم بویژه در پرکامبرین و کامبرین فراوانند. فراوانی این قطعات تولید مپل‌های مسطح یا کنگلواری گوه‌ای را می‌کند که فلکستون Flakestone نیز گفته می‌شود.

پبل سیاه

نوعی اینتراکلست مشخص است. این پیلهای آغشته به کربن معمولا دارای فابریک‌های خاکی هستند که با خاکهای قدیم ، پوسته‌های لامینه‌ای و کارست‌های قدیم همراه می‌باشند. و ممکن است دوباره به حرکت در آمده و کنگومرای بین سازندی را تشکیل دهند. این پبلها در افق‌های خاک تشکیل می‌شوند و ممکن است بر اثر آتش سوزی جنگل زیاد آغشته شدن مواد آلی در قسمتهای اشباع از آب در شرایط احیایی تشکیل می شود.

مباحث مرتبط با عنوان

• آهک
• االیت
• انواع سیمان
• اینتراکلست
• پبل سیاه
• رسوبات کربناته
• ژیپس و ایندریت
• ساختن سیمان
• سنگ آهک
• سنگهای آهکی
• سنگهای دگرگونی
• سنگهای رسوبی
• سیمانی شدن
• کانیهای تبخیری
• کربنات
• کربناتیت
• مواد سیلیسی آواری