منو
 کاربر Online
735 کاربر online

آتشفشانهای مریخ

تازه کردن چاپ
علوم طبیعت > زمین شناسی > آتشفشان شناسی
(cached)

مقدمه

مریخ نزدیکترین سیاره به زمین است و دارای اتمسفری رقیق تر از زمین و شتاب گرانش آن نصف گرانش زمین است.
ابرها و طوفان های غباری در سطح مریخ مشاهده می شود و کلاهک های قطبی در زمستان تشکیل و در تابستان از بین می روند. به نظر می رسد این کلاهک های قطبی از لایه های یخ و به احتمال همراه با مقادیری CO2 جامد تشکیل شده باشند.
بخش بزرگی از مریخ رنگ قرمز یا نارنجی دارد که به پوشش اکسید آهن نسبت داده می شود.
اندازه و جرم مریخ نشان می دهد که ترکیب آن به احتمال مشابه ترکیب زمین است. نبود میدان مغناطیسی ، حاکی از نداشتن هسته ای مشابه هسته زمین در مریخ می باشد.
پاره ای از ویژکیهای مریخ عبارتند از:
- فاصله آن تا خورشید km 227800000؛
- قطر آن حدود km 6800؛
- فشار اتمسفری pas 2-10*6؛
- مریخ هر 687 روز یکبار به دور خورشید می چرخد و حرکت وضعی آن 24 ساعت و 27 دقیقه طول می کشد.
- فاصله مریخ و زمین در هنگام گردش انتقالی ، گاه تا 55000000 کیلومتری می رسد، چنین وضعی که به تقابل مریخ موسوم است، مناسب ترین موقع برای مطالعه این سیاره توسط تلسکوپ است.
- حداقل دما Cْ 123- و حداکثر دما Cْ 5/29-
- میزان اکسیژن (O2) در مریخ نسبت به کره زمین اندک می باشد.
- دانشمندان معتقدند که در مریخ نباتاتب مثل جلبک ها ، قارچ ها و خزه ها وجود دارند. آب در مریخ وجود دارد ولی میزان آن به طور دقیق معلوم نیست.

مناطق آتشفشانی در مریخ فراوان است و انتشار و پراکندگی آن دارای نظم خاصی نیست (یا ما نمی دانیم)، در مریخ دو منطقه مشخص وجود دارند که عبارتند از:

  • 1- نیمکره جنوبی ، در سطح نیمکره جنوبی کراترهای زیادی وجود دارد و مشابه ارتفاعات کره ماه می باشد و فرض بر این است که در طول تاریخ مریخ ، از قدمت بیشتری برخوردار هستند.
  • 2- نیمکره شمالی ، در نیمکره شمالی ، تراکم دهانه ها کمتر و ارتفاع متوسط دشت های آن km3-2 از دشت های نیمکره جنوبی کمتر است. این دشت ها از گدازه های آتشفشانی و رسوبات بادی پوشیده شده اند.

در چند منطقه دشت های شمالی ، مناطق آتشفشانی جالبی وجود دارند که اصولا از نوع آتشفشانهای سپری شکل بوده و در دو ایالت تارسیس و الیسیوم وجود دارند.

  • 1-ایالت تارسیس . در 10 درجه شمالی و 110 درجه غربی قرار دارد و بزرگترین ایالت مریخ است و تمام مواد آتشفشانی گنبد تارسیس در آن واقع است. در این ایالت اولیمپوس مونس در طرف شمال غربی گنبد و آلاپاترا در شمال آن قرار دارد.
  • 2- ایالت الیسیوم. آتشفشانهای ایالت الیسیوم در یک گنبد بزرگ به عرض km2000 و ارتفاع km5 قرار دارد.
  • 3- آلباپاترا. آلباپاترا دارای عرض 110 درجه غربی و Cْ 40 است و نسبت به دشت های مجاور km5 ارتفاع دارد و بیشترین برونزد را دارد. آلباپاترا حداقل km1100 قطر داشته و قطر مجموعه کالدرای مرکزی آن حدود km150 است.
برخی از گسله ها و شکستگی ها به خصوص نوع حلقوی آن ، ساختمانهای موجود را قطع می نمایند و روانه های مختلف ، سطح دامنه های تند آتشفشان را پوشش می دهند.
دو نوع روانه مشخص گردیده اند:

  • الف) روانه های صفحه ای: این روانه ها صدها کیلومتر طول و دهها کیلومتر عرض دارند. این روانه های صفحه ای در نتیجه فوران سریع حجم های زیاد گدازه تشکیل شده اند.
  • ب) روانه های تغذیه شده از مجرای لوله ای شکل: که به صورت خطوط شعاعی برآمده و یا بعضا به صورت مجاری لوله ای شکل فرسوده دیده می شوند. گدازه های تغذیه شده از لوله موقعی حاصل می گردند که حجم های بزرگی از گدازه ها با سرعت کم بیرون ریخته می شوند.

پاترا نوعی ساختمان آتشفشانی در مریخ است که دارای ویژگی های زیر است:
  • 1- برجستگی کمتر نسبت به سطح برونزد آتشفشانهای سپری؛
  • 2- گودال های مرکزی که در مقایسه با کل ابعاد آنها بزرگ می باشد؛
  • 3- شکل کلی آنها شبیه به نعلبکی وارونه است؛
اکثر پاتراها در ایالت تارسیس و الیسیوم قرار دارد و برخی هم مثل پاترای آپولینا ریس در ناحیه کراترهای قدیمی قرار دارد.
تارسیس سه آتشفشان سپری شکل دارد که عبارتنداز:

[+]که دارای امتداد شمالی- جنوب غربی است و گنبد تارسیس را قطع می کنند.
یک سیستم شکستگی اصلی که در هر دو جهت شمال شرق- جنوب غرب روند آتشفشان ها است وجود دارد که به موازات امتداد فوق الذکر می باشد.
آتشفشانهای مذکور نسبت به آتشفشانهای کره زمین بسیار عظیم هستند به طوریکه قطر آنها km400 و ارتفاع آنها نسبت به دشت های مجاور km17 است.
لازم به ذکر است که طویل ترین آتشفشان مریخ به نام اولیمپوس مونس در km16000 شمال غرب این آتشفشانها قرار دارد. این آتشفشان عظیم حجمی معادل km3106*6/2 دارد که در اطراف پرشیب دور قله از شیب آن کاسته می شود و در بخش مرکزی آن کالدرای قله ای وجود دارد که از چند گودال به هم چسبیده حاصل شده است.
در بخش بالایی الیمپوس مونس یک سری تراس های متحدالمرکز وجود دارد که عرض آنها به km50 می رسد و در یک انقطاع مشخص در سراشیبی از هم جدا می گردد.
با دقت در عکس های موجود در آن ، روانه های بازیک یک ساخت شعاعی ارائه می دهد که از کالدرای قله ای به طرف بیرون گسترش می یابند.
یک خصوصیت بارز الیمپوس مونس که با زمین همانندی ندارد، هاله آن است که شامل قطعات مرکب و شیاردار و سرزمینی است که ساختمان اصلی را احاطه کرده است و از کالدرای قله تا مسافتی حدود km1000 توسعه می یابد.

منشا هاله ممکن است نشانه موارد زیر باشد:
  • 1- نشانه یکسری از توف های فرسایش یافته حاصل از روانه خاکستر؛
  • 2- نشانه تعدادی از لاهارهای عظیم؛
  • 3- نشانه نهشته های یوکولاپ؛

ویژگی های آتشفشان های ایالت تارسیس عبارتند از:
  • 1- ساختمان اصلی آنها بین 350 تا 450 کیلومتر عرض دارد؛
  • 2- ارتفاع قله به 17 تا 19 کیلومتر می رسد؛
  • 3- دارای کالدراهای قله ای پیچیده هستند؛
  • 4- شیب دامنه قله ها به 6 درجه می رسد.

آتشفشانهای ذکر شده دارای یک روند خاص به شکل زیر می باشند:
  • الف) ابتدا سپر اصلی ساخته می شود. این حادثه احتمالا با فرونشست مکرر منطقه مرکزی همراه است که خود منجر به تشکیل کالدرای قله ای می گردد.
  • ب) در مرحله نهایی ساخت سپر ، فوران ها به ضلع شمال شرقی و جنوب غربی محدود بوده و با فوران های فرعی شکل سپر به طور مشخصی تغییر می کند.
از دهانه های فرعی مقادیر عظیمی گدازه خارج شده و روی دشت های اطراف جریان می یابد.
منطقه آتشفشانی دیگری در مریخ قرار دارد که توسط یک سیستم فوران مرکزی حاصل شده است. این منطقه تالوس نام دارد. تالوس به معنای گنبد می باشد، که توسط اتحادیه بین المللی ستاره شناسی ارائه شده است.
گنبدهای موجود در کالدرای آتشفشا نهای کره زمین را تولئیت می گویند. تولئیت مریخ عموما کوچکتر است و نسبت به آتشفشانهای سپری دارای دامنه های پرشیب تری است و به طرف بالا تحدب دارد. در هر دو ایالت تارسیس و الیسیوم مواردی از این قبیل یافت می شود، به عنوان مثال:
  • 1- در ایالت تارسیس می توان به سرانیوس تالوس اشاره کرد که در ْ24 شمالی و ْ97 غربی در بخش شمالی آن قرار دارد. قطر تقریبی آن km100 بوده و روانه های گدازه ، مجاری گدازه ای و لوله های گدازه ای از بین رفته و نسبت به کالدرای مرکزی حالت شعاعی دارد.
  • 2- در ایالت الیسیوم می توان به هکاتوس تالوس اشاره کرد که در ْ30 شمالی و ْ212 غربی قرار دارد و دارای قطری معادل km180 و ارتفاع km6 می باشد.
با مطالعه عکس های هوایی به این نتیجه رسیده اند که در مناطق آتشفشانی مخروطهای غیرمتحدالمرکز یا فرعی مثل آنچه در کره زمین است در مریخ یافت نمی شود و دلیل آن این است که گدازه های مریخ ویسکوزیته کمی دارند به طوری که گازهای آن بدون فعالیت انفجاری آزاد می شود، به عبارتی گدازه های موجود در مریخ در مقایسه با کره زمین ، از مواد فرار کمتری برخوردار هستند.
مخروط های خاکستر و مخروط های پراکنده را در مریخ می توان یافت.
با توجه به مخروط های خاکستر به این نتیجه می رسیم که مریخ دارای جاذبه سطحی کم و اتمسفر نازک و بادهای شدید می باشد که مواد آذر آواری را به اطراف پخش می نماید و به طور مسیع می گستراند.
مخروط های اسپاتر را می توان در کالدرای قله آرسیامونس تشخیص داد که دهانه شکافی اسپاتر در واقع تجوع مواد پیروکلاستیک خیلی روان می باشد که به هم جوش خورده اند.

مقالات مرتبط با عنوان:





تعداد بازدید ها: 13190


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..