مقدمه

رتینول یا ویتامین A یکی از ویتامینهای محلول در چربی می‌باشد. ویتامین A از ترکیباتی به نام رتینوئیدها ساخته می‌شود که فرمهای فعال ویتامین A هستند و در طبیعت به چند صورت موجود می‌باشند. در طبیعت موادی به نام پیش سازهای ویتامین A وجود دارد که بتا کاروتن از آن جمله است. بتا کاروتن ترکیبی است که در بدن شکسته شده و به ویتامین A تبدیل می‌شود.

چون ویتامین A محلول در چربی است جذب آن در روده‌ها به هضم چربیها بستگی دارد. از این رو کسانی که در هضم چربیها مشکل دارند مثل مشکلات صفراوی ، باید میزان بیشتری ویتامین A دریافت کنند. به دلیل اینکه ، این ویتامین محلول در چربی است و قابلیت ذخیره شدن در کبد و بافتهای چربی را داراست و می‌تواند در زمان کمبود مصرف مورد استفاده قرار گیرد.

ساختمان شیمیایی

ساختمان شیمیایی

از نظر شیمیایی ویتامین A یک الکل نوع اول پلی اتیلنیک است. زنجیر کربنی آن دارای 4 اتصال دوگانه است که به یک حلقه شش ضلعی به نام بتا یونون منتهی شده است. این حلقه دارای یک اتصال دوگانه بین کربنهای آلفا و بتا بسبت به زنجیر کربنی می‌باشد. ویتامین A از مشتقات کربورهای ترپنی است و این کربورها خود از پلیمریزه شدن هیدروکربور سیر نشده به نام ایزو‌پرن حاصل می‌شوند. این ویتامین دارای تعداد زیادی ایزومرهای هندسی سیس و ترانس می‌باشد ولی همگی ایزومرهای فوق در طبیعت وجود ندارند و حتی از طریق مصنوعی نیز تولید نشده‌اند.

کاروتنها یا پرو ویتامینهای A

کاروتنها از گروه رنگدانه‌های کاروتنوئیدی مشتق می‌شوند. کاروتنوئیدها به رنگ قرمز و نارنجی می‌باشند و از نظر شیمیایی عبارتند از: هیدروکربورهایی با فرمول خام C₄₀H₅₆ که فرمول گسترده آنها از یک زنجیر کربنی که دریک یا دو انتها به یک حلقه 6 ضلعی منتهی شده است. چگونگی واکنشهایی که باعث تبدیل کاروتن به ویتامین A می‌شود شناخته نشده است.

عملکرد ویتامین A

ویتامین A یکی از ویتامینهای بسیار مهم است و در بسیاری از فعالیتهای حیاتی بدن نقش دارد. از آن جمله: ویتامین A در رشد و نمو مؤثر است. ویتامین A در کیفیت بینایی مؤثر است. ویتامین A نقش اساسی در حفظ بافتهای مخاطی بدن (مثل لایه‌های مخاطی اندامهای گوارشی) دارد. ویتامین A در دستگاه ایمنی بدن و در تولید مثل مؤثر است. ویتامین A در بدن بوسیله مواد حمل کننده پروتئینی منتقل و به مکانهای مورد نیاز ارسال می‌شود . در صورتی که فردی کمبود شدید پروتئین داشته باشد مثل کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید ، عوارض کمبود ویتامین A در وی ظاهر می‌گردد.

اعمال ویتامین A

• ضد شب کوری و ضعف قوه بینایی است و در معالجه بسیاری از اختلالات چشمی مؤثر است.
• مقاومت بدن را در مقابل عفونت مجاری تنفسی زیاد می‌نماید.
• مدت بیماری را کوتاه می‌سازد.
• لایه خارجی بافتها و اندامهای بدن را سالم نگاه می‌دارد.
• برای رشد استخوانهای محکم ، پوست ، مو ، دندانها و لثه‌های سالم ضروری است.
• در موارد استعمال خارجی به بهبود آکنه ، زرد زخم ، کورک و دمل کمک می‌کند.
• در معالجه نفخ و اتساع بعضی از اعضای بدن و ازدیاد فعالیت غده تیروئید مؤثر است.

منابع ویتامین A

این ویتامین به فرم اصلی‌اش فقط در مواد غذایی حیوانی موجود است. ویتامین A به مقدار زیاد در جگر وجود دارد. درتخم مرغ میزان محدودی از آن یافت می‌شوند و شیر و لبنیات منابع خوب ویتامین A هستند . پیش سازهای ویتامین A یعنی کاروتنوئیدها که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شوند، که در سبزیجات با رنگ سبز تیره مثل سبزی خوردن و اسفناج، در سبزیجات نارنجی رنگ مثل هویج و کدو حلوایی و میوه‌های به رنگ نارنجی مثل پرتقال و گرمک وجود دارد.

عوارض کمبود ویتامین A

از آنجا که یکی از نقشهای اساسی ویتامین A در بینایی می‌باشد کمبود آن منجر به عارضه‌ای به نام شب‌کوری می شود. ویتامین A در رشد نیز مؤثر است و کمبود آن منجر به اختلال در رشد استخوانها می‌شود. همچنین با کمبود آن ، ایمنی در برابر عفونت کاهش می‌یابد و کم خونی عارض می‌شود. به دلیل تأثیر آن در تولید مثل ، کمبود ویتامین A منجر به عدم رشد مناسب جنین و سقط خود به خود می‌شود.

به دلیل تأثیر آن بر حفظ بافت مخاطی در صورت کمبود آن بافتهای مخاطی بدن که دستگاه گوارشی ، تنفسی ، ادراری و تولید مثل را از ورود میکروبها محافظت می‌کنند، تغییر شکل داده و بدن در معرض عفونت قرار می‌گیرد. در اثر کمبود ویتامین ، لایه مخاطی چشم حالت شفاف خود را از دست داده و در صورت ادامه کمبود دریافت ، خصوصا در کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید ، کوری عارض می‌شود. که خوشبختانه در کشور ما کمبود تا این حد مشاهده نمی‌شود.

نقش ویتامین A در شبکیه چشم

ویتامین A را رتینول نیز می‌نامند و این به علت نقش مهمی است که این ویتامین در شبکیه چشم و خصوصا در عمل بینایی در غروب آفتاب و در تاریکی به عهده دارد. در شبکیه چشم ویتامین A به شکل آلدئیدی یعنی رتین و یا رتینال وجود دارد. رتینال به کمک یک واکنش آنزیمی احیا گردیده و به رتینول تبدیل می‌شود و به عکس رتینول در اثر اکسیداسیون قابل تبدیل به رتینال است.

مباحث مرتبط با عنوان

• اقسام ویتامین B
• ویتامین D
• ویتامین K
• ویتامین E
• بیوشیمی
• بیوشیمی ساختمانی
• متابولیسم