مقدمه
نهنگها (Cetacea) پستاندارانی هستند که همیشه در آب زندگی کرده و ساختمان بدن آنها بسیار برای زندگی در آب مساعد می‌باشد. بدن آنها مانند ماهی دوکی شکل است و سر بزرگ و ناحیه گردن کمی باریک شده است. دستها تبدیل به باله شنا شده و پاها از بین رفته‌اند. در انتهای بدن دم پهن افقی دو قسمتی وجود دارد. عضو اصلی حرکتی در نهنگها باله دمی است و باله‌های پارویی شکل جلویی که بدون ناخن هستند حرکات بدن را به طرف بالا و پایین تنظیم می‌کنند. نهنگها به دو راسته تقسیم می‌شوند:
- نهنگهای دندان‌دار: که در دهان آنها تعداد زیادی دندان وجود دارد.
- نهنگهای بدون دندان: که در دهان آنها به جای دندان صفحات بزرگ شاخی وجود دارد.
انواع نهنگها
نهنگهای بیدندان
دو سوراخ خارجی بینی وجود دارد. در دهان به جای دندان صفحات بزرگ شاخی وجود دارد. سر دارای قرینه است. شکاف دهان کوچکتر از فاصله نوک پوزه تا چشمها نیست. سطح زیرین فک پایین کمی به طرف پایین تحدب نشان می‌دهد. استخوانهای فکی به سختی قسمت جلویی زایده حدقه‌ای استخوانهای بینی را می‌پوشاند. در سر موهای تک تک وجود دارد.
نهنگهای دندان‌دار
یک سوراخ خارجی بینی وجود دارد. دهان دارای تعداد زیادی دندان است. سر دارای قرینه کامل نیست. شکاف دهان کوتاه‌تر از فاصله نوک پوزه تا چشمها است. سطح زیرین فک پایین مستقیم است و یا به طرف بالا کمی تقعر نشان می‌دهد. انتهای پهن عقبی استخوانهای فکی استخوانهای بینی را کاملا می‌پوشانند. در سر مو وجود ندارد.
نهنگهای بیدندان
نهنگ آبی رنگ
این نهنگ بزرگترین حیوان کنونی است که وزن آن از 100 تن تجاوز می‌کند. نرهای بالغ بطور متوسط 22.5 متر و ماده‌ها کمی بزرگتر و 23.5 متر طول دارند. سر این نهنگ نسبتا کوچک است و پهلوهای سر در بالا تا جلوی پوزه تقریبا موازی هستند. غذای اصلی این نهنگ از
ماکروپلانکتونها بخصوص سخت پوستان نسبتا بزرگ تشکیل می‌شود. جفت‌گیری معمولا در زمستان در آبهای گرم صورت می‌گیرد.
دوران آبستنی کمی از یک سال کمتر است. بچه‌ها معمولا یکی هستند اما گاهی دوقلو هم دیده می‌شود. بچه ها در حدود 7 ماهگی از شیر مادر تغذیه می‌کنند. در این هنگام به اندازه 16 متر می‌رسند. سرعت آنها 10 تا 20 کیلومتر در ساعت است ولی می‌توانند تا 38 کیلومتر در ساعت سرعت بگیرند. این نهنگ در آبهای نزدیک خلیج فارس نزدیک جزیره قشم گزارش شده است.
نهنگ باله پشتی
نهنگ بزرگی است که طول بدن آن در حدود 20 متر است. نرها معمولا کوچکتر از ماده‌ها هستند دارای بدنی باریک هستند. شکل جلوی سر از بالا تقریبا مثلثی و نوک‌دار است. دو شکاف بینی آنها در بالای سر قرار گرفته و از هم جدا هستند. رنگ نامتقارن سر این نهنگ یکی از اختصاصات ظاهری این گونه را تشکیل می‌دهد.
غذای این نهنگ از
سخت پوستان ،
ماهیها و
نرم تنان تشکیل می‌شود. به صورت دستجات 6 تا 10 تایی و یا بطور انفرادی دیده می‌شوند. جفت‌گیری در تمام فصول سال ولی بیشتر در سه ماهه زمستان انجام می‌شود. معمولا هنگامی که به طول 20 متر رسیدند بالغ می‌شوند. این نهنگ گاهگاه در آبهای خلیج فارس دیده می‌شود و وجود یک نمونه در ساحل بندرعباس گزارش شده است.
نهنگ نیزه‌ای کوچک
این نهنگ از دو گونه پیش کوچکتر است و طول آنها 6 تا 9 متر است. بدن کوتاه‌تر و ضخیم تر است. رنگ کلی بدن خاکستری تیره و یا خاکستری تیره با آثاری از رنگ آبی در پشت است. غذای اصلی این نهنگ از ماهیها و سخت پوستان تشکیل می‌شود. گونه‌های نر از گونه‌های ماده کوچکتر هستند. معمولا انفرادی یا بطور دستجات 2 تا 3 راسی دیده می‌شوند. اطراف کشتیها بازی می‌کنند و زیادتر از گونه‌های دیگر در حدود ساحل دیده می‌شوند.
نهنگ گوژپشت
اندازه بالغ این نهنگها 11 تا 16 متر است. بدن آنها کوتاه و قطور است. شیارهای زیر بدن از نهنگهای دیگر پهن‌تر و عمیق‌تر است. رنگ این نهنگ در پشت و پهلوهای بدن سیاه و گاهی با آثاری از قهوه‌ای است. نسبت اندازه سر به بدن با افزایش سن بیشتر می‌شود. غذای این نهنگها از ماهیها و سخت پوستان و نرمتنان تشکیل شده است. معمولا 2 یا 3 نهنگ باهم دیده می‌شوند ولی گاهی گله‌های 12 تا 20 راسی دیده شده است.
معمولا آهسته حرکت می‌کنند و سرعت آنها در حدود 8 تا 10 کیلومتر در ساعت است. در آب با حرکات مختلف و بازی و شنای نامنظم حرکت می‌کنند. جفت‌گیری بیشتر در زمستان صورت می‌گیرد. ماده ها هر دو سال یکبار و گاهی هر سه سال یکبار بچه می‌زایند. بچه‌ها به هنگام تولد 4.5 تا 5 متر طول دارند و تا 11 ماهگی از شیر مادر تغذیه می‌کنند.
نهنگهای بادندان
نهنگ کوچک بدون باله پشتی
نهنگ کوچکی است که اندازه بدن در بزرگترین آنها در حدود 160 سانتیمتر است. سر در جلو گرد است و پوزه در جلو قسمت باریک منقار مانند را تشکیل نمی‌دهند. رنگ بدن در بالا سیاه خاکستری و در پایین روشن‌تر است. این نهنگ کوچک بیشتر در نزدیک ساحل و در آبهای کم عمق و گاهی در رودها دیده می‌شود. معمولا انفرادی و یا به تعداد کم دیده می‌شوند و کمتر تشکیل گله‌های بزرگ را می‌دهند. غذای آنها از سخت پوستان بزرگ و ماهیهای کوچک و نرمتنان تشکیل می‌شود. این نهنگ در خلیج فارس در نزدیکی خرمشهر گزارش شده است.
مباحث مرتبط با عنوان
