مقدمه
تا پیش از اوایل دهه 1940 ، چنین تصور می‌کردند که نقایص مادرزادی در درجه اول ناشی از عوامل ارثی هستند. با کشف گرگ (Gregg) درباره اینکه ابتلای مادر به سرخجه در اوایل بارداری ، باعث ایجاد ناهنجاریهایی در رویا می‌شود، به سرعت روشن شد که ناهنجاریهای مادرزادی در انسان می‌توانند ناشی از عوامل محیطی نیز باشند. مشاهدات لنز (Lens) در سال 1961 که ارتباط نقایص اندامها را با مصرف داروی مسکن تائید و مسیر نشان داد، ثابت کرد که داروها نیز می‌توانند از جفت بگذرند و باعث ایجاد نقایص هنگام تولد بشوند. از آن هنگام تاکنون ، عوامل زیادی را به عنوان
تراتوژن شناسایی کرده‌اند.
اثر تشعشع در نقایص مادرزادی
پرتو یونیزه کننده سلولهای در حال تکثیر را به سرعت از بین می‌برد، بنابراین یک عامل تراتوژن قوی است. بسته به مقدار اشعه و مرحله‌ای از تکامل که در آن اشعه تاثیر می‌کند، تقریبا هر نوع نقص هنگام تولد ممکن است ایجاد شود. تشعشع ناشی از انفجار هسته‌ای هم تراتوژنیک است. بررسی فرزندان زنان ژاپنی که در زمان انفجار بمب اتمی هیروشیما و ناکازاکی باردارد بودند، نشان داد که در بین بازماندگان ، 28 درصد سقط جنین داشتند.
25 درصد فرزندان به دنیا در یک سال اول پس از تولد از بین رفتند و 25 درصد از کودکان باقی مانده دچار ناهنجاری دستگاه اعصاب مرکزی از جمله آنانسفالی شدند. علاوه بر این تشعشع می‌تواند به عنوان یک عامل جهش‌زا اثر کند و باعث تغییرات ژنتیکی در سلولهای زایا و ایجاد ناهنجاری مادرزادی شود.
تاثیر داروها در ایجاد نقایص مادرزادی
یکی از داروهایی که در نقایص مادرزادی تاثیر دارد، تالیدومید است که دارویی ضد تهوع و خواب آور است. در 1961 در آلمان غربی ، تعداد موارد آملیا و
مروملیا که ناهنجاری نادری است، ناگهان افزایش نشان داد. به دنبال کشف این موضوع و با بررسی سابقه پیش از تولد کودکان ، روشن شد که بسیاری از مادران آنها در اوایل دوران بارداری ، تالیدومید مصرف کرده بودند.
داروهای دیگری نیز قدرت تراتوژنیک دارند از جمله دی فنیل هیدانتویین ، اسید والپروییک و تری‌متادیون که توسط زنان مبتلا به صرع مصرف می‌شوند. بویژه ، تری‌متاریون و دی فنیل هیدانتویین می‌توانند طیف گسترده‌ای از ناهنجاری را ایجاد کنند از جمله نقایص سر و صورت ، هیپوپلازی ناخن و انگشت ، ناهنجاریهای رشد و عقب ماندگی ذهنی ، این نقایص مجموعه‌ای مشخص از اختلالات ظاهری را ایجاد می‌کنند که سندرمهای تری‌متاریون و هیدانتویین جنینی نامیده می‌شوند.
اسید والپروییک هم باعث اختلالات جمجمه‌ای صورتی می‌شود اما این ماده بیشتر تمایل به ایجاد نقایص لوله عصبی دارد. داروهای ضد جنون فنوتیازین و لیتیوم به عنوان تراتوژن شناخته شده‌اند. شواهد دال بر تراتوژنیسیته فنوتیازینها ، ضد و نقیص هستند ولی در مورد لیتیوم ، این مساله اثبات شده‌تر است. به هر حال ، استفاده از این داروها را دوران بارداری ، قویا خطرساز دانسته‌اند.
داروهای ضد اضطراب
مپروبامات ، کلرویازپوکساید و دیازپام یا الیوم مشاهدات مشابهی انجام گرفته است. در یک بررسی مشاهده شد که در صورت استفاده مادران از مپرومبامات ، احتمال ایجاد ناهنجاریهای شدید در فرزندان 12 درصد ، در صورت استفاده از کلرویازیوکساید ، 11 درصد و در گروه کنترل 2.6 درصد است. بررسیهایی که در گذشته انجام شده نشان داده که استفاده مادر از دیازپام در دوران بارداری ، خطر ایجاد لب شکری همراه با کام شکری و یا بدون آن را تا چهار برابر افزایش می‌دهد.
داروی ضد انعقاد
وارفارین تراتوژنیک است ولی هپارین اینطور نیست. داروهای مهار کننده آنزیم تبدیل آنژیوتانسین که ضد فشار خود هستند باعث وقفه رشد ، اختلال عملکرد کلیوی ، مرگ جنین و اولیگوهیدرآمینوس می‌شوند.
مصرف سیگار
با نقایص مادرزادی شدید مرتبط نیست ولی می‌تواند باعث اختلال رشد درون رحمی و زایمان زودرس شود. همچنین شواهدی دال بر ایجاد اختلالات رفتاری ناشی از سیگار و نیز در دست هستند.
ایزوترتینوئین
13- سیس رتینوئیک اسید که از ترکیبات مشابه ویتامین A است ، مجموعه مشخصی از ناهنجاریها را ایجاد می‌کند که به عنوان امبریوپاتی ، ایزوترتینوئین یا ویتامین A شناخته شده است. این دارو برای درمان درماتوزهای مزمن تجویز می‌شود ولی شدیدا تراتوژنیک است و تقریبا هر نوع ناهنجاری را ممکن است ایجاد کند. حتی مصرف رتینوئیدهای موضعی مانند اترتینات می‌تواند باعث ایجاد اختلالات شود.
هورمونهای آندروژنی
در گذشته ، اغلب از پروژستین‌های مصنوعی برای جلوگیری از سقط در حاملگی استفاده می‌شد. پروژستین‌های اتی‌استرون و نوراتی‌استرون ، فعالیت آندروژنی قابل توجهی دارند و به دفعات باعث مردانه شدن اندامهای تناسلی در رویانهای مونث شاند. این ناهنجاریها شامل بزرگ شدن کلیتوریس و درجات گوناگونی از بهم پیوستن چین‌های لابیواسکروتال هستند.
قرصهای خوراکی ضد بارداری
قرصهای ضد بارداری که حاوی استروژن و پروژسترون هستند، قدرت تراتوژنیک اندکی دارند. اما از آنجا که هورمونهای دیگری مثل دی اتیل استیل بسترول ناهنجاری ایجاد می‌کنند، استفاده از این داروها نیز در صورت وجود احتمال بارداری ، باید قطع شود.
کورتیوزن
بررسیهای تجربی به دفعات نشان داده‌اند که تزریق کورتیزون به موشها و خرگوشها ، در مراحل خاصی از بارداری باعث افزایش درصد بروز کام شکری در نوزادان می‌شود. البته کورتیزون به عنوان یک عامل محیطی ایجاد کننده کام شکری در انسان ، شناخته نشده است.
مباحث مرتبط با عنوان
