| دانشمندان علوم قرآنی در موضوع مفردات قرآن به برسی پاره‌ای از کلمات و آیات قرآنی از جنبه پیام آیه یا نوع کلمه می‌پردازند به عنوان نمونه در آیه‌ای مثلا در ترساندن انسان از عذابهای الهی بررسی می‌کنند که آیا آیه‌ای دیگر ترساننده‌تر از این آیه می‌باشد یا نه، یا اینکه در کدام کلمات دو حرف پشت سرهم آمده که در واقع به نوعی، آیه‌های برجسته قرآنی را شناسایی می‌کنند. |
مهمترین آیه قرآنی
در روایتی آمده که
عمربن خطاب گروهی را دید که به سوی
مکه حرکت می‌کنند دستور داد تا از آنان سوالاتی از قرآن بپرسند از جمله سوالاتی که از این گروه پرسیده شد این بود که مهمترین آیه قرآنی، کدام آیه است،
ابن مسعود که از جمله اعضاء آن گروه بود پاسخ داد: آیة الکرسی
(آیه 255 بقره) .
محکمترین آیه قرآن
سوال کردند محکمترین آیه قرآن کدام آیه است پاسخ داد آیه 90 سوره نحل که می‌فرماید: « در حقیقت خداوند به دادگری و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد و از کار زشت و ناپسند و ستم باز می‌دارد، به شما اندرز می‌دهد، باشد که پند گیرد."
محکمترین آیات طبق نظر ابن مسعود در روایتی دیگر به نقل عبدالرزق آیه 7 و 8 سوره زلزال می‌باشد.
جامعترین آیه
سوال کردند جامعترین آیه
(از نظر معنی و پیام) کدام آیه می‌باشد؟ پاسخ آمد
سوره زلزال آیات 7 و 8 که می‌فرماید:« پس هر که هموزن ذره‌ای نیکی کند
(نتیجه آن را خواهد دید) و هرکه هموزن ذره ای بدی کند
(نتیجه) آن را خواهد دید».
همچنین طبق روایتی از حاکم آیه 90 سوره نحل، جامعترین آیه قرآنی نسبت به خیر و شر می‌باشد.
حزن انگیزترین آیه
سوال کردند حزن انگیزترین آیه قرآن کدام آیه می‌باشد پاسخ دادند که: آیه 123
سوره نساء که می‌فرماید: « ... هر کس بدی کند در برابر آن کیفر می‌بیند..."
در حدیثی از
امام زین العابدین علیه السلام آمده که شدیدترین آیه بر اهل آتش
(جهنمیان) آیه 30 سوره نساء است که می‌فرماید: « پس بچشید که جزء عذاب هرگز
(چیزی) بر شما نمی افزائیم».
امیدوار کننده‌ترین آیه
و در آخر سوال کردند امیدوار کننده‌ترین آیه قرآنی، کدام آیه است؟ جواب داد آیه 53
سوره زمر که می‌فرماید:« بگو این بندگان من
(که بر خویشتن زیاده روی روا داشتید) از رحمت خدا نومید نشوید، در حقیقت خدا همه گناهان را می‌آمرزد، که او خود آمرزنده مهربان است».
البته9 در مورد اینکه امیدواتر کننده‌ترین آیه قرآنی کدام آیه می‌باشد اختلاف نظراتی می‌باشد که بدین ترتیب است:
1_ آیه 53
سوره زمر
2_ آیه 260 سوره بقره که می‌فرماید: « و
یاد کن انگاه که ابراهیم گفت پروردگار را به من نشان ده که چگونه مردگان را زنده می‌کنی؟ فرمود مگر
ایمان نیاورده‌ای؟ گفت چرا ولی تا دلم آرامش یابد...؟» که این مطابق نظر ابن عباس می‌باشد.
3_ از امام علی علیه السلام روایت کرده‌اند که فرموده! ای اهل عراق شما امیدوار کننده‌ترین را آیه 56
سوره طور می‌داند ولی ما امید بخشترین آیه را آیه 5
سوره ضحی می‌گوئیم که خداوند می‌فرماید: « بزودی پروردگارت تو را اعطا خواهد داد تا خرسند گردی».
4_ در حدیثی از
امام زین العابدین علیه السلام آمده که امیدبخشترین آیه برای اهل توحید
(یکتاپرستان- خداپرستان) آیه 46 سوره نساء است که می‌فرماید:« مسلما خدا، این را که به او شرک ورزیده شود نمی‌بخشاید و غیر از آن را برای هر که بخواهد می‌بخشاید و هر که به خدا شرک ورزد به یقین به گناه بزرگ بریافته است».
5_ آیه 22 سوره نور « و سرمایه داران و فراخ دولتان شما نباید از دادن
(مال) به خویشاوندان و تهیدستان و مهاجران راه خدا را دریغ ورزیدند و باید عفو و گذشت نمایند مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید».
6_ ابن ابی الدنیا نیز آیه 102 سوره توبه را امیدوار کننده ترین آیه برای
امت مسلمان معرفی می‌کنند که می‌فرماید:« و دیگرانی هستند که به گناهان خود اعتراف کرده و کار شایسته را با
(کاری) دیگر که بد است در آمیخته‌اند امید است خدا توبه آنان را بپذیرد که خدا آمرزنده مهربان است».
7 و 8_ ابوجعفر نحاس آیه سوره احقاف را که می‌فرماید :« ... پس آیا جز مردم نا فرمان هلاکت خواهند یافت؟» و ایشان در ادامه می‌گوید که ولی
ابن عباس آیه 6
سوره رعد را که می‌فرماید :« ... و به راستی پروردگار تو نسبت به مردم
- با وجود ستمشان- بخشایشگر است...» زیرا که فرمود خداوند هر چند که آنها را ظلم کرده‌اند می‌بخشد و نه فرمود به خاطر احسانهای مردم می‌بخشد.
9_ به نظر شافعی آیات 16 و 15
سوره بلد امیدوار کننده ترین آیه‌ها می‌باشد.
10_ برخی نیز آیه 84
سوره اسراء را امیدوار کننده‌ترین آیه می‌دانند که می‌فرماید: « بگو : هرکس بر حسب ساختار
(روانی و بدنی) خود عمل می‌کند و... )
11_ آیه 17 سوره نساء که فرموده: « ... آیا جزء ناسپاس را به مجازات می‌رسانیم؟».
12_ آیه 48
سوره طه که فرموده: « در حقیقت به سوی ما وحی آمده که عذاب بر کسی است که تکذیب کند و روی بگرداند.»
عدالتمندترین آیه
عبدالرزق از
ابن مسعود روایت می‌کند که عدالتمندترین آیه قرآنی آیه 90
سوره نحل می‌باشد.
گشاینده‌ترین آیه
طبرانی نیز آیه 123
سوره نساء را گشاینده‌ترین آیه معرفی کرده اشت.
بهترین آیه در مورد تفویض
و همچنین آیه سه
سوره طلاق را در مورد تفویض
(واگذاری کارها به خدا) بهترین آیه می‌داند که می‌فر ماید:« ... هرکس بر خدا اعتماد کند او برای وی بس است، خدا فرمانش را به انجام رسانده است، به راستی برای هر چیزی اندازه‌ای مقرر کرده است."
در حدیثی دیگر عظیمترین آیه قرآنی آیة الکرسی (آیه 255 سوره بقره) و عدالمترین آیه ، آیه 90 سوره نحل و ترسناک ترین آیه ، آیات 8 و 7 سوره زلزال و امیدوارد کننده تر است. آیه ، آیه 53 سوره زمر می یباشد.
سرزنش کنندترین آیه
شدیدترین آیه بر اهل آتش
(جهنمیان) به نقل از ابن ابی حاتم آیه 309
سوره نباء می‌باشد که می‌فرماید:« پس بچشید که جزء عذاب هر گز چیزی بر شما نمی افزاییم».
و سخت ترین آیه در
صحیح بخاری به نقل از سفیان ، آیه 68
سوره مائده نام برده شده که آمده: « ای
اهل کتاب تا هنگامی که به
تورات و
انجیل و آنچه از پروردگارتان به سوی شما نازل شده است عمل نکرده‌اید بر هیچ
(آئین بر حقی) نیستید و قطعا آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده بر طغیان و کفر بسیاری از آنان خواهد افزود پس بر گروه کافر اندوه مخورید».
از نظر ابن عباس آیه‌ای سرزنش کننده تر از آیه 63 سوره مائده نمی‌باشد که بیان می دارد: « چرا الهیون و دانشمندان، آنان را از گفتار گناه
(آلوده) و حرامخوارگی شان باز نمی‌دارند؟ راستی چه بد است آنچه انجام میدهند». و طبق نظر ابن ابی حاتم شدیدترین آیه نازل شده بر پیامبر آیه 36 سوره احزاب بود: « ... و آنچه را که خدا آشکار کننده آن بود در دل خود نهان می‌کردی و از مردم می‌ترسیدی با آنکه خدا سزاوار تر بود که از او بترسی....
ابوحنیفه ترساننده‌ترین آیه قرآنی را، آیه 131 سوره آل عمران می‌داند که می‌فرماید: « و از آتشی که برای کافران آماده شده بترسید.»
ابن سیرین ترساننده‌ترین آیه برای
صحابه را آیه 8 سوره بقره معرفی کرده که صحابه ازمفهومش این آیه بسیار بر خود می‌ترسیدند که می‌فرماید: « برخی از مردم می‌گویند ما به خدا روز باز پسین
(قیامت) ایمان آورده‌ایم ولی گروندگان راستین
(ایمان آورندگان حقیقی) نیستند».
کمال دشوار ترین و سخت ترین آیه برای کسانی که از هوای نفسشان پیروی می‌کنند را آیه 106 سوره آل عمران می‌داند که می‌فرماید: « روزی که چهره‌های سفید و چهره‌های سیاده گردد اما سیاه رویان
(به آنان گفته می‌شود) آیا بعد از ایمانتان کفر ورزیدید؟ پس به سزای آنکه کفر ورزیدند این عذاب را بچشید.»
ابن ابی حاتم آیه 4 سوره غافر را شدیدترین آیه در مورد کسانی که نزاع به قرآن پرداخته قرآن را دروغ دانسته و تکذیب کرده اند دانسته که می‌فرماید: "جز آنهایی که کفر ورزیدند کسی در آیات خدا ستیزه نمی‌کند پس رفت وآمدشان در شهرها تو را دستخوش فریب نگرداند." و همچنین آیه 176 سوره بقره را که آمده : "... و کسانی که در پاره کتاب
خدا با یکدیگر به اختلاف پرداختند در ستیزه‌ای دور و درازند."
طولانیترین و کوتاهترین سوره قرآنی
طولانیترین سوره قرآنی، سوره بقره با 286 آیه و کوتاهترین سوره‌ها ،
سوره کوثر با 3 آیه می‌باشد.
طولانیترین و کوتاهترین آیه
طولانی ترین آیه را آیه دین در سوره بقره و کوتاهترین آیه را آیه "والضحی" و "والفجر" دانسته‌اند.
طولانیترین کلمه
و طولانیترین کلمه را از لحاظ نوشتن کلمه "فاسقیناکموه" در آیه 28 سوره فتح می‌دانند.
آیه واجد تمام حروف عربی
و همچنین دو آیه 154 سوره آل عمران و 28 سوره فتح را آیاتی می‌دانند که تمام حروف عربی در آن دو آیه آمده است. و بیان می دارند که دو (ح) بدون فاصله و نیز می‌گویند حرف کاف در دو مورد تکرار شده و پشت سر هم آمده یکی آیه 200 سوره بقره : "مناسککم" و دیگری در اثر آیه 42 و فاسلکم"
و همچنین دوغین فقط در سوره آل عمران آیه 85 پشت سر هم آمده: من یتبغ غیر الاسلام
و آیه ای که بیست و سه کاف در آن تکرار شده را آیه دین در سوره بقره می‌دانند و آیه‌ای که سیزده وقف داشته آیه ارث در قرآن می‌دانند. و سوره ای که به سه آیه ده حرف و او داشته باشد را سوره
والعصر می‌دانند.
برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به
منابع
سیوطی، الاتقان، مترجم سید مهدی حائری قزوینی، انتشارات امیر کبیر چاپ سوم 1380
