مقدمه
محیط‌های یخچالی دامنه وسیعی از موقعیت‌های
رسوبگذاری از قارهای تا دریایی ، زیریخچالی تا بالای یخچالی و رودخانه‌ای -یخچالی تا دریاچه‌ای - یخچالی را در بر می‌گیرند. از نظر
ژئومورفولوژیکی تعدادی از
انواع یخچال تشخیص داده شده است ولیکن تقسیم بندی یخچال از نظر موقعیت حرارتی به یخچالهای سرد و معتدل ، بیشتر در ارتباط با
فرسایش و رسوبگذاری یخچال حائز اهمیت است.
یخچالهای سرد
یخچالهای سرد دارای قاعده خشک هستند و مقدار زیادی خرده‌های سنگی در بخش قاعده‌ای به همراه خود دارند.
یخچالهای معتدل
یخچالهای معتدل دارای قاعده مرطوب بوده و مقدار رسوب کمتری دارند، ولیکن سریع‌تر حرکت کرده و در نتیجه قدرت فرسایشی بیشتر دارند. رسوبات مستقیما از
یخچال یا به صورت زیریخچالی در زمانی که یخچال در حال حرکت است یا هنگامی که یخچال ساکن بوده و در حال ذوب است رسوب می‌کنند، که تحت عنوان
تیل و اگر سخت شده باشد تیلات گفته می‌شود. تیل‌ها و تیلاتهای زیریخچالی عمدتا توده‌ای هستند. هرچند برخی از آنها یک
لایه بندی مبهمی را نشان می‌دهند.
اختصاصات رسوبات یخچالی
معمولا دارای گسترش جانبی وسیع در مقیاس منطقه‌ای دارای ضخامتی در حدود چندین تا دهها متر ، فاقد چینه بندی ، دارای ماتریکس زیاد که قطعات را در بر می‌گیرد، این قطعات ممکن است مخطط و سیقلی بوده و دارای منشا محلی و یا منشا خارجی باشد، و بلاخره دارای ماتریکسی هستند که از پودر شدن خرده سنگها بوجود آمده است.<br><br>ممکن است تشخیص اینگونه رسوبات از رسوبات جریانی خرده‌دار مشکل باشد و در حقیقت جریان توده‌ایی کی از اشکال برخی
رسوبات یخچالی است. شواهد دیگر برای یخچالی بودن توسط بولدرهای ترک خرده ، اثر بلورهای یخ ، سنگهای چند ضلعی حاصل از یخ زدن و ذوب شدن و مخطط شدن بستر سنگ کف ارائه می‌شود.
چگونگی تشکیل ماسه سنگهای یخچالی
ماسه سنگها و کنگلومراهای با
چینه بندی عدسی شکل معمولا به صورت بین لایه‌ای یا همراه با تیلایت‌ها می‌باشند. اینها رسوبات آبی هستند که از
فرایندهای رودخانه‌ای یخچالی نتیجه شده‌اند. این رسوبات ممکن است به صورت زیریخچالی ، در طی ذوب شدن یخها در رودخانه‌ها و دریاچه‌های روی یخچالی و در دشتها فرا یخچالی بر جای گذاشته شده باشند.
رسوبات دریاچه‌های یخچالی ، در جایی که رودخانه‌های دشت شسته شده ، سازنده دلتا است، دارای ماسه و گراول است.<br><br>در بخش‌های عمیق‌تر دریاچه
گل سنگهای لامینه‌ای ریتمیک ، که احتمالا با قطعات پراکنده سقوط کرده از یخ شناور همراه است، وجود دارد. در جایی که پهنه‌های یخی به
دریا می‌رسند، تیل در کف دریا رسوب می‌کند و می‌تواند توسط فرایندهای دریایی دوباره به حرکت در آمده و از طریق ریزش و جریانهای توربریتی به قسمت‌های عمیق آب حمل شود. تیل‌های دریایی - یخچالی ممکن حاوی
فسیل باشند. کوههای یخی جدا شده از فلات یخی ، همانطوری که ذوب می‌شوند رسوبات را رها کرده و
دریسپتونها را در ناحیه وسیعی ته نشین می‌کند.
توصیف و تعبیر و تفسیر رسوبات یخچالی
توصیف و تعبیر و تفسیر
رسوبات یخچالی مشکل‌تر از برخی رخساره‌ها است، زیرا فرایندهایی که در حال حاضر عمل می‌کند به سادگی دیده نمی‌شوند، اگر چه واژه‌های تیل و تیلایت دلالتی بر منشا یخچالی دارد، ولیکن واژه
دیامیکتیت و همچنین
میکستیت اغلب به معنی کاملا توصیفی برای گل سنگهای پبل‌دار و کنگلومراهای با ماتریکس فراوان بکار می‌رود که ممکن است منشا یخچالی داشته یا اینکه نداشته باشند. پنج دوره اصلی یخچالی وجود دارد که عبارتند از:
دوره یخچالی پرتروزوئیک پیشین
این دوره عمدتا در
شمال آمریکا شناخته شده است .رسوبات دوره یخچالی پرتروزوئیک پیشین در انتاریو ، شرق کانادا ، در چندین افق سوپر گروه
هورونونین وجود دارد و لیکن
گندوانا بهترین نمونه شناخته شده است.
دوره یخچالی پرکامبرین پسین
این دوره تمام قاره‌ها را تحت تاثیر قرار داده است. در پرکامبرین پسین ، چهار فاز یخچالی در مدت 600 تا 900 میلیون سال پیش ثبت شده است و تیلایت‌های این دوره در تمام قاره‌ها پیدا می‌شوند.
دوره یخچالی اردویسین پسین
شواهد این دوره یخچالی به خوبی در
شمال آفریقا شناخته شده است. یخچالی شدن در این دوره در عرض جغرافیایی بال رخ داده است و هنگامیکه صفحات قارهای در قطب قرار داشتند، تشکیل شده‌اند.
دوره یخچالی پرمو - کربونیفر
این دوره یخچالی گندوانا ، جنوب آفریقا ،
آمریکای جنوبی ،
هندوستان ،
استرالیا و
قطب جنوب را تحت تاثیر قرار داده است. یخچالی شدن در این دوره هم مانند دوره اردویسین پسین در
عرض جغرافیایی بالا رخ داده است و هنگامی که صفحات قارهای در قطب قرار داشته‌اند تشکیل شده‌اند.
دوره یخچالی سنوزوئیک پسین
عمدتا در دوره یخچالی پلسیتوسن اتفاق افتاده است و از الیگو - میوسن شروع شده و یخچالهای ضخیم و
یخچالهای شناور همراه را تشکیل داده است و امروزه بیشتر شمال اروپا ، آسیا و آمریکای شمالی را می‌پوشاند.
مباحث مرتبط با عنوان
