عصر رازی
نیمه دوم سده سوم (ه- ق) را
جورج سارتون در تاریخ علم ، "
عصر محمدبن زکریای رازی" (251- 313 ه ق) نامیده است. عصر رازی ، دوره اولین جنبش نوزایی فرهنگی اسلامی به شمار می‌رود که در وسیع‌ترین محدوده زمانی خود فاصله میان سده‌های سوم و چهارم را در بر می‌گیرد. این دوره را که اوج تمدن اسلام دانسته‌اند، شاهد ظهور یک طبقه متوسط دولت‌مند و متنفذی بود که با برخورداری از اشتیاق و امکانات کسب دانش و موقعیت اجتماعی به پرورش و پراکنش فرهنگ کهن مدد رساند.
نام و نشان رازای
رازی ، طبیب کیمیایی و فیلسوف نامدار که چیز زیادی از زندگانی او دانسته نیست. طبق قول "
ابوریحان بیرونی" ،
رازی در ماه شعبان سال 251ق _ 865م در
ری زاده شد. نام نیای
رازی ،
یحیی بوده است و بدین نام و نسب "
ابوبکرمحمدبن زکریا بن یحیی الرازی" یاد کرده است. در بعضی از منابع ، پیشه زرگری ، اولین کار رازی شمرده شده است.
گفته می‌شود که وی در
روم ، شوشه‌های طلا معامله می‌کرد و شناخت کیمیا در نزد وی ، از همین داستان نتیجه گرفته شده است و بعدها
رازی به
طب پرداخته است.
استادان زکریای رازی
مورخان طب و فلسفه در قدیم به تفاریق استادان رازی را سه تن یاد کرده‌اند:
- ابن ربن طبری: زکریا در طب شاگرد وی بوده است.
- ابوزید بلخی: حکیم زکریای رازی در فلسفه شاگرد وی بوده است.
- ابوالعباس محمد بن نیشابوری: استاد محمد بن زکریا رازی در حکمت مادی (ماتریلیسم) یا گیتی شناسی بوده است.
دانش شیمی و رازی
رازی ، پزشک و طبیعت شناس بزرگ ایرانی را
پدر شیمی یاد کرده‌اند، از آن رو که دانش کیمیایی کهن را به علم شیمی نوین دگرگون ساخت.
ابن ندیم از قول
رازی گفته است: "
روا نباشد که دانش فلسفه را درست دانست و مرد دانشمند فیلسوف شمرد، اگر دانش کیمیا در وی درست نباشد و آن را نداند."
مکتب کیمیا
رازی مکتب جدیدی در علم کیمیا تاسیس کرد که آن را می‌توان
مکتب کیمیای تجربی و علمی نامید. "
ژولیوس روسکا" دانشمند برجسته‌ای که در شناساندن کیمیا (شیمی) رازی به دنیای علم بیشتر سهم و جهد مبذول داشته است، رازی را پدر شیمی علمی و بانی مکتب جدیدی در علم دانسته است، شایان توجه و اهمیت است که قبلا این لقب را به د انشمند بلند پایه فرانسوی
لاوازیه داده بودند.
نظریه اتمی و رازی
در فرآیند دانش کیمیا به علم شیمی توسط رازی ، نکته‌ای که از نظر محققان و مورخان علم ، ثابت گشته ، نگرش
ذره یابی یا
اتمسیتی رازی است. کیمیاگران ، قائل به تبدیل
عناصر به یکدیگر بوده‌اند و این نگرش موافق با
نظریه ارسطویی است که عناصر را تغییر پذیر یعنی قابل تبدیل به یکدیگر می‌داند. لیکن از نظر ذره گرایان عناصر غیر قابل تبدیل به یکدیگرند و نظر رازی هم مبتنی بر تبدیل ناپذیری آنهاست و همین علت کلی در روند تحول کیمیایی کهن به شیمی نوین بوده است.
به تعبیر تاریخی زکریا ، کیمیا ،
ارسطویی بوده است و شیمی ،
دموکریتی است. به عبارت دیگر ، شیمی علمی رازی ، مرهون نگرش ذره گرایی است، چنانچه همین نظریه را بیرونی در
علم فیزیک کار کرد و بسط داد.
در اروپا فرضیه اتمی را "
دانیل سرت"
Daniel Seer در سال 1619، از فلاسفه یونانی گرفت که بعدها "
روبرت بویل" آن را در نظریه خود راجع به عنصرها گنجاند. با آنکه نظریه بویل با آرای کیمیاگران قدیم تفاوت دارد، نباید گذشت که از زمان فلاسفه قدیم تا زمان او ، تنها رازی قائل به اتمی بودن
ماده و بقا و قدمت آن بوده است و با آن که نظریه رازی با نظریه بویل و یا نگرش نوین تفاوت دارد، لیکن به نظریات علمای شیمی و فیزیک امروزی نزدیک است.
اکتشافات رازی در شیمی
رازی توانست
مواد شیمیایی چندی از جمله
الکل (الک حل) و
اسید سولفوریک (زیت الزاج) و جز اینها را کشف کرد.
ارتباط رازی با سایر علوم
رازی در
علوم طبیعی و از جمله فیزیک ، تبحر داشته است. ابوریحان بیرونی و عمر عمر خیام نیشابوری ، مطالعات و تحقیقات خود را از جمله در چگال سنجی زر و سیم ، مرهون دانش رازی هستند. رازی در علوم فیزیولوژی و کالبد شکافی ،
جانور شناسی ،
گیاه شناسی ،
کانی شناسی ،
زمین شناسی ، هوا شناسی و نور شناسی دست داشته است.
همچنین ببینید
