مقدمه
کوسه ماهیها (sharks) ،
سفره ماهیها یا چارگوش ماهیها (Rays) و شیمرا (Chimaera) متعلق به
رده ماهیهای غضروفی هستند. پست‌ترین مهره‌داران زنده‌ای هستند که مهره‌های کامل و جداگانه ، آرواره‌های متحرک و ضمایم جفت دارند، همه آنها شکاری هستند و بطور کلی در
اقیانوسها بسر می‌برند. این گروه در
دوره سیلورین بوجود آمده‌اند و نشانه آنها بقایای سنگواره بسیاری بویژه دندانها ، خارهای باله‌ای و پولک می‌باشد. کوسه ماهی به علت ویژگیهای اساسی کالبدشناسی ، از نظر
زیست شناسی بسیار جالب است. اولین کوسه‌ها 350 تا 400 میلیون سال پیش در اقیانوسها رویت شدند.
رده بندی کوسه‌ها
- Hexachiformes: نمونه‌هایی از این گروه عبارتند از گاو کوسه ، کوسه حاشیه‌دار و حتی کوسه‌ای که در اولین نگاه همانند یک مار دریایی به نظر می‌رسد.
- Squaliformes: نمونه‌هایی از این گروه عبارتند از کوسه‌های خاردار ، سگ ماهیها و کوسه‌های خشن.
- Pristiophoriformes: این گروه کوسه‌هایی هستند که پوزه‌ای کشیده و دندان‌دار دارند که از آنها برای زخمی کردن ماهیانی که قصد خوردن آنها را دارند، استفاده می‌کنند.
- Heterodontiformes: این گروه کوسه‌ها عموما به نام کله گنده یا کوسه شاخدار معروفند.
- Orectolobiformes: این گروه کوسه‌ها عموما به نام carpet sharks معروفند که کوسه‌های راه راه ، کوسه‌های پرستار و بزرگترین انواع ماهیها یعنی کوسه نهنگی‌ها را در بر می‌گیرند.
- Carcharhiniformes: این گروه کوسه‌ها عموما با نام کوسه‌های زمینی معروفند و چندی از گونه‌های موجود در این گروه عبارتند از کوسه‌های آبی ، کوسه‌های پلنگی ، بول کوسه‌ها ، کوسه‌های صخره‌ای و کوسه‌های نوک سفید ، سگ کوسه‌ها، گربه کوسه‌ها و کوسه‌های سرچکشی.
- Lamniformes: این گروه کوسه‌ها عموما به نام کوسه‌های خلال مخملی معروفند و دیو کوسه‌ها ، کوسه‌های آفتابگر ، کوسه‌های دهان گنده ، کوسه‌های خرمن کوب و کوسه های سفید عظیم‌الجثه از جمله این گروه کوسه‌ها هستند.
|
انواع کوسه‌ها
کوسه‌های آب شیرین
- بول کوسه (carcharhinus lencas) که عمدتا به طرف بالای رودخانه شنا می‌کنند.
- کوسه‌های رودخانه‌ای (Glyphis spp) که همگی در آبهای شیرین زندگی می‌کنند.
کوسه آبی
آنها شکارچیان سطحی آبهای عمیق
اقیانوسهای حاره‌ای و معتدل هستند. این کوسه‌ها آبهای خنک‌تر را ترجیح می‌دهند و در نتیجه مثلا در خلیج مکزیک و دریای سرخ دیده نمی‌شوند. کوسه‌های آبی در مسافتهای طولانی مثلا از نیوانگلند تا امریکای جنوبی مهاجرت می‌کنند. این کوسه‌ها علیرغم اینکه عموما بی‌حال به نظر می‌رسند قادرند با سرعت زیاد شنا کنند. کوسه‌های آبی بچه‌زا هستند و هر بار بین 25 تا 100 کوسه به دنیا می‌آورند. طول این کوسه‌ها گاهی به 3.8 متر یا بیشتر می‌رسد. وزن معمول این کوسه‌ها بین 30 تا 50 کیلوگرم است.
کوسه پلنگی
کوسه پلنگی یکی از بزرگترین نوع کوسه‌هاست. کوسه‌های پلنگی بارزترین کوسه‌های آدم خوار هستند. این کوسه‌ها بچه‌های خود را تا زمان بلوغ نگهداری می‌کنند. کوسه‌های پلنگی در منطقه اقیانوسی آرام یافت می‌شوند. کوسه پلنگی به تنهایی شکار می‌کند و علت نام‌گذاری این کوسه هم به خاطر خطوط تیره‌ای است که در پشت جانور وجود دارد و هر چه بر سن این کوسه افزوده می‌شود این خطوط کم رنگ‌تر می‌شوند.
این کوسه شکارچی بسیار خطرناکی است و هر آنچه که به چنگش بیفتد می‌خورد. این جانور حس بویایی بسیار قوی دارد و تقریبا 3/2 مغزش به پردازش اطلاعات مربوط به انواع بوها اختصاص یافته است. شهرت این جانور در آدم خواری باعث شده است که اکثر مردم از آن بترسند. این کوسه دهان بسیار بزرگ و آرواره‌های نیرومندی دارد. دندانهای این جانور پهن ، مثلثی و دندانه‌دار هستند و می‌توانند طعمه را تکه تکه کنند.
کوسه راه راه
کوسه راه راه که گاه با نام کوسه ببری شناخته می‌شود در آبهای نزدیک به ساحل هند آرام زندگی می‌کند و از باله دمی درازش شناخته می‌شود. علاوه بر دم دراز این کوسه بر روی بدن خود شیارهایی دارد که تا زیر بدن این ماهی امتداد می‌یابد. همانطور که از نام این کوسه مشخص است بدنش دارای نقوش خاصی است، کوسه‌های جوان بدن تیره‌ای دارند که خطوط زرد رنگی بر روی آن نمایان است.
همانطور که به سن بلوغ نزدیک می‌شوند بدن آنها به رنگ خرمایی با نقاط تیره بر روی آن تبدیل می‌شود. این نقاط تیره در باله‌ها و در همه جای بدن کوسه دیده می‌شوند. پوزه این کوسه تقریبا گرد است و ریشکهای کوچکی بر روی آن دیده می‌شود. طول این نوع کوسه حداکثر به 230 سانتیمتر می‌رسد. کوسه راه راه به کندی شنا می‌کند و اکثرا در کف دریا در مجاورت
صخره‌های مرجانی روی بسترهای شنی و سنگی قرار دارد.
کوسه سر پهن
برخلاف کوسه‌های دیگر کوسه سرپهن با خوابیدن در بستر دریا استتار کردن بوسیله سطح خالدار پشتش و با پوزه گوشت آلودی که دارد مثل یک تخته سنگ است که توسط
خزه‌های دریایی پوشیده شده باشد هنگامی که طعمه‌ای از نزدیک او می‌گذرد این کوسه سریعا عمل می‌کند.
کوسه نهنگی
این کوسه ، بزرگترین نوع کوسه و همچنین بزرگترین نوع
ماهی به شمار می‌آید. طول بزرگترین کوسه‌ای که بطور دقیق ثبت شده است 14 متر می‌باشد. طول متداول در بین کوسه‌های نهنگی حدودا 8 متر است. این کوسه دهان گشادی به پهنای 1.5 متر دارد که در آن حدود که در آن حدود 300 ردیف دندان کوچک قرار دارند که مسئولیت قسمتی از فرآیند تغذیه آن را به عهده دارند. سر این کوسه بطور طبیعی پهن و تخت است و چشمان ریز آن در قسمت جلوی پوزه قرار دارند.
اغلب قسمتهای بدن این کوسه خاکستری و شکمش سفید است، اما سه برآمدگی قابل توجه در امتداد دو طرف بدن کوسه دیده می‌شود. پوست این جانور به خاطر نقاط مخطوط زرد کمرنگ نظر بیننده را به خود جلب می‌کند. این کوسه دو جفت باله جفتی و باله سینه‌ای دارد. این کوسه دم بزرگی دارد و در کوسه‌های جوان باله فوقانی بطور قابل توجهی از باله تحتانی بزرگتر است اما این باله در کوسه‌های بالغ به شکل نیمه هلالی درمی‌آید. مجرای تنفسی دقیقا پشت چشمهای کوسه قرار دارند. کوسه نهنگی شناگر ماهری نیست و بر خلاف سایر کوسه‌ها در هنگام شنا تمام بدنش به حرکت درمی‌آید که در نهایت سرعت متوسطی در حدود 5 کیلومتر در ساعت را فراهم می‌آورد.
کوسه‌های سفید
کوسه‌های سفید غول پیکر بسیار عظیم‌الجثه هستند که در آبهای سطحی ساحلی اکثر
اقیانوسها یافت می‌شوند. طول آنها به 7.2 متر و وزن آنها به 3400 کیلوگرم می‌رسد. کوسه‌های سفید بزرگترین کوسه‌های شکاری دنیا هستند. آنها آخرین بازمانده‌های سرده خود یعنی کارکارودونها می‌باشند. کوسه‌های سفید غول پیکر از جمله حیواناتی هستند که تخمهایشان در رحم جنس ماده رشد می‌کند و تخم خود را می‌شکنند و به رشد خود تا موقع ادامه می‌دهند. طول بدن کوسه‌های جوان در بدو تولد حدود 1.5 متر است. کوسه های سفید غول پیکر همانند دیگر کوسه‌ها چند ردیف دندان در پشت دندانهای اصلی خود دارند که در صورت شکسته شدن یکی از دندانهای اصلی ، دندان دیگر سریعا جایگزین می‌شود.
گاو کوسه
گاو کوسه‌ها در آبهای کم عمق و گرم ساحلی یافت می‌شوند. این کوسه‌ها به انسانها حمله می‌کنند. با این حال که گاو کوسه‌ها را به ندرت می‌توان در مناطق دور از خشکی مشاهده کرد. که آن هم با شنای بر خلاف مسیر رودخانه به آن سمت آمده باشند و این گونه کوسه‌ها را گاهی کوسه آب شیرین نیز می‌نامند، آنها واقعا ماهی آب شیرین نیستند برخلاف کوسه‌های رودخانه‌ای از جنس گلیفیس هستند.
مباحث مرتبط با عنوان
