| سینوزیت، ورم و التهاب مخاط پوشاننده سینوسهای اطراف بینی در اثر عوامل مختلف است. در حالت عادی ترشحات داخل سینوسها به درون فضای بینی تخلیه میشود و در هنگام ابتلا به سرماخوردگی و یا حساسیت، تحریک توسط آلوده کننده های محیطی و ... سینوسها ملتهب شده و در تخلیه ترشحات خود دچار مشکل می‌شوند که این قضیه می‌تواند باعث احتقان و سپس عفونت سینوس شود. در هر حال اگر غشاء مخاطی پوشاننده حفره بینی و سینوسها متورم شوند می‌توانند باعث انسداد در مسیر خروج ترشحات محاطی شوند و در سینوسهایی که ترشحات آنها نتوانند تخلیه شوند امکان رشد باکتریها و قارچها بیشتر می‌باشد. |
شرح بیماری
اکثر
سرماخوردگیها که عامل آن یکی از ویروسهای ایجاد کننده سرما خوردگی می‌باشد و باعث گرفتگی بینی می‌شوند بعد از چند روز برطرف می‌شوند. اما اگر سینوسها ملتهب شوند علائم دیگری مانند
سردرد و یا تورم دردناک صورت ممکن است ایجاد شود. ممکن است از زمان شروع سینوزیت چند روز گذشته باشد که به آن سینوزیت حاد می‌گوییم و یا ممکن است یک مشکل طولانی مدت باشد و بدون درمان هیچوقت بطور کامل برطرف نشود که به آن سینوزیت مزمن می‌گوییم. در انگلستان سینوزیت حاد شایع می‌باشد. و در حدود سه نفر در هر هزار نفر را مبتلا می‌کند. سینوزیت مزمن شیوع کمتری دارد و یک نفر از هر هزار نفر را مبتلا می‌کند. کودکان زیر یکسال مبتلا به سینوزیت نمی‌شوند زیرا سینوسهای آنها بطور کامل تشکیل نشده است ولی در سایر سنین تمام افراد ممکن است به سینوزیت مبتلا شوند. بنابراین سرماخوردگی و عفونتهای ویروسی حاد، شایعترین علت ایجاد کننده سینوزیت است.
احتمال بروز بیماری
آیا تا بحال به سرماخوردگی یا حساسیت شدیدی دچار شده‌اید که به مدت زیادی طول کشیده و بهبود نمی‌یابد؟ اگر چنین بوده احتمالاً دچار سینوزیت شده‌اید. این بیماری از بیماریهای شایع است و از آنجا که تعدادی از موارد بیماری با سرماخوردگی یا حساسیت اشتباه گرفته میشود و فرد به پزشک مراجعه نمی‌کند، شیوع آن بیشتر از مواردی است که تشخیص داده میشود. برای اینکه شما در مراحل اولیه بیماری متوجه ابتلای خود به سینوزیت شوید باید به سؤالات زیر پاسخ دهید. اگر به 3 مورد سؤالات پاسخ « بله » دارید، احتمالاً مبتلا به سینوزیت شده‌اید و باید به پزشک مراجعه کنید. علت سینوزیت می‌تواند از عفونت با باکتری، قارچ و یا التهاب در نتیجه حساسیت باشد ولی در هر صورت مراجعه به پزشک ضروری است.
1-آیا با فشار بر روی گونه‌های خود دچار درد می‌شوید؟
2-آیا از
سردرد رنج می برید؟
3-آیا دچار گرفتگی و احتقان بینی شده‌اید؟
4-آیا ترشحات بینی شما غلیظ و برنگ زرد – سبز می‌باشد؟
5-آیا مبتلا به تب خفیف ( 8/37-2/37 ) می‌باشید؟
6-آیا تنفس شما بد بو شده است؟
7-آیا در دندانهای بالائی خود احساس درد می‌کنید؟
همانطور که گفته شد اگر به 3 مورد جواب مثبت بود باید به پزشک مراجعه کرد تا احتمال ابتلا به سینوزیت بررسی شود.
علائم
علامت اصلی سینوزیت دردهای ضرباندار و احساس فشار در صورت می‌باشد که با خم شدن به جلو بدتر میشود. سینوزیت پیشانی باعث درد در بالای ابرو میشود و پیشانی در هنگام لمس ممکن است دردناک باشد. سینوزیت فکی باعث درد در فک فوقانی و دندانها و گونه میشود و ممکن است با
درد دندان اشتباه شود. التهاب سینوسهای اتوئید باعث درد د راطراف و بین چشمها و اطراف بینی میشود و التهاب سینوسهای اسفنوئید می‌تواند باعث گوش درد، درد گردن، درد در پشت چشمها و یا در بالای سر و یا ناحیه گیجگاهی شود.
عود مجدد گرفتگی بینی بعد از برطرف شدن علائم
سرماخوردگی، ترشحات سبزغلیظ یا زرد از بینی، علائم سرماخوردگی که به درمانهای معمولی جواب نمی‌دهد و بوی بد و دائمی در بینی از علائم دیگر بیماری هستند. همچنین سینوزیت می‌تواند باعث تب بالا، ضعف، احساس خستگی، از بین رفتن حس چشایی، بویایی و سرفه‌های خلط‌دار که هنگام شب بدتر میشود، گردد. ممکن است در موارد بسیار نادر عفونت به استخوانهای صورت و یا غشاء پوشاننده مغز (مننژ) سرایت کند و گاهی ممکن است ایجاد آبسه در ناحیه چشم و یا مغز و یا استخوانهای صورت گردد.
عامل سینوزیت
عوامل ایجاد کننده سینوزیت دو دسته‌اند: عواملی که موجب انسداد منافذ خروجی سینوسها می‌شوند. بیشتر علل در این دسته قرار دارند و عواملی که در حرکت مواد ترشحی سینوسها اختلال ایجاد می‌کنند. اکثر ویروسهای ایحاد کننده سرماخوردگی فقط باعث گرفتگی بینی می‌شوند، در هر حال اگر غشاء مخاطی پوشاننده حفره بینی و سینوسها متورم شوند می‌توانند باعث انسداد در مسیر خروج ترشحات محاطی شوند. ترشحات جمع شده باعث احساس فشار و درد که جزء علائم سینوزیت می‌باشند، شود. در سینوسهایی که ترشحات آنها نتوانند تخلیه شوند امکان رشد باکتریها و قارچها بیشتر می‌باشد و
عفونت باکتریایی اغلب باعث التهاب و درد بیشتر می‌شوند. هر عاملی که باعث التهاب و آزردگی مخاطی بینی به مدت طولانی و در نتیجه تورم مخاطی شود باعث سینوزیت مزمن میشود. به عنوان مثال از عوامل زیر می‌توان نام برد.
گرده گلها و درختان و علف، هوای سرد، مصرف الکل، عطرها، هوای مرطول و دم کرده، حساسیت به گرد وغبار موجودات ذره بینی به نام mite، قارچها و کپک و مصرف طولانی مدت داروها. افرادی که
آسم با زمینه
آلرژی دارند معمولاً سینوزیت دارند. در حقیقت هر عاملی که در بینی باعث انسداد و چلوگیری از تخلیه ترشحات سینوسها شوند باعث سینوزیت می‌شوند. عواملی مانند
پولیپ یا انحراف تیغه میانی بینی به یک طرف می‌توانند باعث سینوزیت شوند. عفونت دندانها و لثه می‌توانند به سینوسها منتشر شود. عواملی که باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شوند. مانند
عفونت HIV و همچنین بیماری
سیستیک فیبروزیس از عوامل نادرتر سینوزیت می‌باشند.
آلودگی هوا و کشیدن سیگار می‌تواند باعث تشدید سینوزیت شود.
آیا سیگار کشیدن بر سینوزیت تاثیر دارد؟
سیگار کشیدن و حتی در معرض دود سیگار بودن (مانند کودکانی که والدین سیگاری دارند) فرد را به سینوزیت مستعد می‌کند. افزون بر سینوزیت
عفونتهای گوش میانی و حساسیتها نیز از بیماریهایی هستند که در کودکان در معرض دود سیگار بیشتر بروز می‌کنند.
آیا هر سرماخوردگی به سینوزیت منجر میشود؟
به دنبال هر سرماخوردگی، معمولا مخاط سینوسها نیز دچار التهاب میشود که با بهبود سرماخوردگی، این التهاب نیز از بین می‌رود. در سنین پایین ممکن است کودک 8-6 بار در سال به سرماخوردگی دچار شود، اما شمار کمی از این سرماخوردگیها به سینوزیت منجر میشود.
سینوزیت مزمن
استفاده از اسپریهای استروئیدی داخل بینی
بکلومتازون از دو طریق می‌تواند موثر باشد. در مواردی که عفونت طولانی وجود داشته باشد استفاده از اسپری باعث کاهش تورم و باز شدن دهانه سینوسها و تخلیه ترشخات میشود. و همچنین اگر آلرژی وجود داشته باشد التهاب ناشی از آلرژی را نیز کم می‌کند. استفاده از آنتی هیستامینها مثل LORATIDINE نیز ممکن است کمک کننده باشد. در موارد شدید ممکن است یک دور کوتاه مدت از استروئیدهای خوراکی استفاده شود.
جراحی آندوسکوپی به عنوان راه حل آخر ممکن است نیاز باشد . از طریق آندوسکوپی دهانه سینوسها باز شده و سینوسها تمیز می‌شوند. این عمل تحت بیهوشی عمومی و یا بی‌حسی امکان پذیر می‌باشد. این روش بسیار معمول بوده و روش امنی می‌باشد. اما مثل تمام جراحیها خطرات خود را نیز دارد. عوارض معمولاً خفیف بوده و شامل آسیب به مخاط و استخوانهای اطراف می‌باشد.
چه موقع سینوزیت حاد تبدیل به سینوزیت مزمن میشود؟
اگر فرد بطور مکرر مبتلا به سینوزیت حاد شود و یا عفونت سینوس او برای مدت 3 ماه یا بیشتر باقی بماند ممکن است به سینوزیت مزمن تبدیل شود. علائم سینوزیت مزمن ممکن است خفیف تر از نوع حاد باشد ولی عدم درمان سینوزیت مزمن می‌تواند باعث آسیب و تخریب سینوسها و استخوان گونه شود که گاهی ترمیم آن نیاز به جراحی خواهد داشت.
تشخیص سینوزیت
پزشک در مورد علائم سینوزیت سوال می‌کند، مناطقی از صورت که دردناک یا متورم است را لمس می‌کند و از تکنیکی به نام transillumination استفاده می‌کند، در این تست نور به ناحیه پیشانی و یا فک در اتاق تاریک تابانده میشود، نور از سینوس طبیعی عبور می‌کند و اگر نور عبور نکند می‌تواند نشان دهنده انسداد و تجمع ترشح در سینوسها باشد .اگر علائم و معاینات مشخصه سنوزیت باشد بررسی بیشتر معمولا نیاز نیست و اگر شکی وجود داشته باشد ممکن است بررسی بیشتر لازم باشد که شامل
رادیو گرافی با اشعه ایکس و اسکن سینوسها یا
MRI می‌باشد. در بررسی سینوزیت مزمن آندوسکوپی سینوس ممکن است لازم باشد. در این تست تلسکوپی که در انتهای آن نور وجود دارد وارد بینی شده و داخل بینی و دهانه سینوسها ررسی میشود در این معاینه معمولا بی‌حسی موضعی لازم است. تشخیص سینوزیت حاد در بیشتر مواقع از روی علائم بیمار و با معاینه دقیق وی امکان پذیر است.
درمان سینوزیت
درمان سینوزیت باکتریایی باید با
آنتی بیوتیک مناسب صورت گیرد. علاوه بر آنتی بیوتیک گاهی اسپرهای دهان و یا بینی. یا
قطره‌های ضد احتقان ممکن است برای رفع احتقان تجویز شود، گرچه باید از مصرف اسپری بینی و قطره بدون تجویز پزشک به مدت طولانی خودداری کرد. همچنین تنفس در هوای مرطوب و شستشوی بینی با محلولهای استریل نیز می‌تواند مفید باشد. گاهی بیمار به یک آنتی بیوتیک جواب نمی‌دهد. این بعلت مقاومت باکتری به این آنتی بیوتیک است که این پدیده درمان سینوزیت را مشکل می‌کند. بیماران می‌توانند با توجه به توصیه‌های پزشک از بروز این حالت جلوگیری کنند. اگر به هر دلیل برای شما توسط پزشک آنتی بیوتیکی تجویز شد، توجه داشته باشید که در تمام طول مدت تعیین شده باید آنتی بیوتیک را مصرف کنید و اگر پس از چند روز احساس بهبودی کردید، هرگز درمان خود را قطع نکنید چون این کار باعث ایجاد باکتریهای مقاوم میشود.
اما درمان سینوزیت مزمن کمی متفاوت است. گرچه گاهی آنتی بیوتیک درمانی شدید، برای آن انجام میشود ولی گاهی برای درمان نیاز به جراحی است تا انسداد ایجاد شده در مسیر سینوس رفع شود. علاوه بر جراحی باز، امروزه جراحی سینوس با کمک اندوسکوپ نیز میسر شده است. با این وسیله جراح می‌تواند مستقیماً داخل سینوس را مشاهده کند و همزمان هر عاملی که غیر طبیعی بنظر می‌رسد مثل بافت بیمار و یا پولیپ را برداشته و یا کانالهای باریک بین سینوسها را پاک کند.
در سینوزیت حاد درمانهای خانگی کمک کننده است ، این درمانها شامل استراحت، تنفس بخار آب (بخور) و داروهای خانگی که بطور معمول از داروخانه‌ها می‌توان تهیه کرد، میشود. بروفن
ابیوبروفن و
استامینوفن برای تیکین تب شده، و داروهای ضد احتقان مثل
پسودوافدرین یا
منتول باعث کاهش تورم و پرخونی در بینی شده و اجازه تخلیه سینوسها را می‌دهد. ترکیبات ضد احتقان را نباید بیشتر از یک هفته استفاده کرد چون مصرف طولانی مدت این داروها تورم مخاط و انسداد را تشدید می‌کند. و در صورتی که علائم در عرض یک هفته برطرف نشد و بهبودی ایجاد نشد باید به پزشک مراحعه نمود و ممکن است توسط پزشک یک دوره آنتی بیوتیک تجویز گردد.
پیشگیری
برای اینکه در هنگام ابتلا به سرماخوردگی و یا حملات حساسیت به سینوزیت دچار نشوید باید سینوسهای خود را در این مواقع مرتب پاک کنید و برای اینکار:
1-از داروهای ضد احتقان خوراکی و یا قطره یا اسپری ضد احتقان بینی (برای دوره کوتاه) استفاده کنید.
2-مرتب فین کنید و بینی خود را از ترشحات پاکیزه کنید.
3-مقادیر زیادی آب بنوشید تا ترشحات بینی شما رقیق بماند.
4-از مسافرتهای هوایی در مواقع ابتلا به سرماخوردگی و حساسیت پرهیز کنید و اگر مجبور به این کار هستید از اسپریهای ضد احتقان قبل از بلند شدن هواپیما استفاده کنید تا از انسداد سینوس و عدم تخلیه ترشحات آن جلوگیری شود.
5-اگر مبتلا به حساسیت هستید از چیزهایی که باعث تحریک شما و شروع حساسیت و علائم آن میشود اجتناب کنید و در صورت ابتلا به حساسیت از آنتی هیستامین و اسپری بینی برای کنترل آن استفاده کنید.
می‌توان با استفاده از روشهایی خطر ابتلای به سینوزیت را کاهش داد. این موارد می‌تواند بخصوص در افرادی که مستعد سینوزیت هستند کمک کننده باشد.
-هوای منزل را مرطوب نگهدارید.
-از جارو برقیهایی که فیلتر کننده هوا دارند استفاده کنید.
-از حیوانات خانگی دوری کنید.
-در صورت داشتن
آلرژی، یک دوره درمان ضد آلرژی بصورت تزریقی استفاده شود.
-مصرف سیگار را قطع کنید.
-مصرف الکل را کم کنید.
-قبل از شنا یا غواصی از اسپریهای ضد احتقان استفاده کنید.
سینوزیت در کودکان
در کودکان تکامل سینوسها تا حدود 20 سالگی ادامه دارد ولی کودکان نیز می‌توانند به سینوزیت مبتلا شوند. تشخیص سینوزیت در کودکان مشکل است زیرا
عفونتهای تنفسی در آنها بسیار شایعتر بوده و همچنین علائم در کودکان می‌توانند خفیف بوده و تشخیص را مشکل کنند. علائم زیر در کودکان می‌تواند ناشی از سینوزیت بوده و باید در صورت مشاهده آنها به پزشک مراجعه کرد:
-سرماخوردگی که بیش از 14-10 روز طول کشیده و گاهی با تب خفیف همراه است.
-ترشحات بینی غلیظ برنگ زرد – سبز
-ترشحات پشت حلق که گاهی باعث
گلو درد، تنفس بدبو،
سرفه، تهوع و یا استفراغ میشود.
-سردرد (معمولاً زیر 6 سال وجود ندارد)
-تحریک پذیری یا خستگی
-تورم اطراف چشم
اگر علیرغم درمان مناسب طبی این علائم پا برجا ماند، باید بدنبال پیدا کردن یک عامل زمینه‌ای که باعث سینوزیت میشود، بود که در این میان باید حتماً حساسیت و عفونتهای مکرر تنفسی بعنوان عوامل زمینه‌ای در نظر گرفته شوند.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
اگر:
- علایم سرماخوردگی بیش از 14-10 روز طول کشد یا به تدریج بدتر شود.
- با سردرد شدید همراه باشد.
- ورم صورت یا تغییرات چشمی ظاهر شود.
- درد صورت بیش از 4-2 روز باقی بماند.
- تب بالای 38 درجه، بیشتر از 3 روز ادامه یابد.
- ترشحات بینی پس از گذشت 7-5 روز از شروع سرماخوردگی، زرد یا سبز رنگ شود.
- ترشحات، از ابتدای سرماخوردگی زرد یا سبز رنگ باشد و بیش از 10-7 روز ادامه یابد.
- 14-10 روز پس از برطرف شدن سایر علائم، سرفه همچنان باقی بماند؛ بویژه اگر خلط‌دار باشد.
- گوش درد (بویژه یک طرفه) بیش از یک روز باقی باشد.
مباحث مرتبط با عنوان
