مقدمه
سحابی‌ها در واقع ابرهایی از ذرات گاز و غبار در فضا هستند، که پیرامون هم گرد آمده‌اند. گازها بطور عمده از هیدروژن و ذرات غبار از کربن و سیلیس تشکیل شده‌اند. این واژه در لاتین نیز به معنای ابر می‌باشد. در سالهای گذشته از آنجا که
اجرام ژرف آسمان در میان سایر ستارگان به صورت نقاطی تار نمایان می‌شدند، اخترشناسان برای
نام گذاری آنها از همین واژه تحت عنوان
سحابی‌های فراکهکشانی استفاده می‌نمودند. اما با گذشت زمان و به یاری
تلسکوپهای پیشرفته ، مشخص شد که در حقیقت این نقاط مبهم ، کهکشانها هستند، (سیستمی متشکل از صد و پنجاه میلیارد ستاره ، که حول محور کهکشان در گردشند.) همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، امروزه دانشمندان از واژه سحابی فقط برای نام گذاری، ذرات گاز و غبار استفاده می‌کنند.
سحابی از نوع بازتابی
سحابی‌های گازی به صورت کلی در دو دسته طبقه بندی می شوند. 1. سحابی پخشنده 2. سحابی سیاره نما. سحابی پخشنده نیز به سه دسته
گسیلشی ،
بازتابی و
تاریک تقسیم می‌شود. سحابی گسیلشی ، ابری است از ماده که در آن ستارگانی بسیار درخشان و سوزان جای دارند، نور این ستارگان در طیف فرابنفش باعث برانگیختگی اتمهای گاز شده و در نتیجه نور نسبتا فراوانی از سحابی گسیل می‌شود.
سحابی جبار در کمربند
صورت فلکی شکارچی نمونه‌ای از سحابی گسیلشی است. به عقیده دانشمندان سحابی‌های گسیلشی در واقع زایشگاه ستاره‌ای هستند. محلی که در حدود 100 هزار ستاره با اندازه‌ای برابر خورشید در آن متولد می‌شوند.
گرانش بسیار زیاد ، باعث می‌شود، ذرات گاز و غبار باهم برخورد کرده و جذب یکدیگر شوند، در طی میلیونها سال با متراکم شدن این ذرات در دما و فشار بسیار زیاد، ستاره بوجود می‌آید و شروع به تابش می‌کند.
| سحابی سیاره نما |
|
اگر ستارگانی که در درون و یا اطراف سحابی وجود دارند، از نوع سرد باشند (نسبت به ستارگانی که در سحابی‌های گسیلشی جای دارند)، به دلیل تابش ضعیف نور فرابنفش قادر به بر انگیختن ذرات گاز نیستند، در نتیجه سحابی قادر به گسیل نور نخواهد بود، بلکه نور ستارگان اطراف را بازتابش می‌کند. به این گونه از سحابی‌ها ، سحابی بازتابی می‌گویند، طیف نوری که از این سحابی‌ها بازتاب می‌شود، با طیف نور ستارگان یکسان است. ابرهایی که
ستارگان خوشه پروین را در بر گرفته‌اند از نوع سحابی بازتابی می‌باشند. امروزه دانشمندان از واژه سحابی فقط برای نام گذاری ، ذرات گاز و غبار استفاده می‌کنند.
رصد سحابی‌ها
از جمله زیباترین و بزرگترین سحابی‌های آسمان و در واقع بزرگترین سحابی آسمان تابستان می‌توان به
سحابی مرداب (M8) از
قدر 5 در
صورت فلکی قوس اشاره کرد. البته چیزی که این سحابی را در میان محدوده‌ی
خوشه‌های ستاره‌ای بی نظیر آسمان در راستای
مرکز کهکشان ممتاز می‌کند این است که این جرم فقط یک سحابی نیست و در واقع به صورت ترکیبی از یک خوشه و یک سحابی دو تکه دیده می‌شود.
کمی دورتر از M8 می‌توانید سحابی سه تکه M20 که از قدر 7 است را ببینید. اگر در شرایط خوبی قرار داشته باشید این دو را با
چشم غیر مسلح هم می‌توانید رصد کنید، البته در تمام رصدهایی که با
وسیله‌ای اپتیکی ( مانند
تلسکوپ) انجام می‌دهید یک چیز مهم را همیشه در نظر داشته باشید و آن توجه به جزئیات است. یادتان باشد که فقط پیدا کردن محل جرم مورد نظر مهم نیست. شما حتی با وسیله‌ی خودتان هم ممکن است بتوانید با کمی دقت و تلاش جزئیات بسیار هیجان انگیزی را از سحابی‌ها ببینید. استفاده از یک عکس یا طرح دقیق از جرم مورد نظر هنگام رصد می‌تواند خیلی به شما کمک کند. این کار گر چه برای رصد همه‌ی
اجرام غیرستاره‌ای لازم است اما در مورد سحابی‌ها نکته‌ی مهمتری به نظر می‌رسد.
مثلا هنگام رصد M20 سعی کنید محل جدا شدن سه تکه‌ی سحابی را در تصویر دوربین یا تلسکوپ تشخیص دهید و سپس آن را با عکس سحابی تطبیق دهید. این کار واقعا هیجان انگیز است.
از طرف دیگر چشمگیرترین جرم در آسمان زمستان
سحابی جبار درست روی نگین شمشیر شکارچی است و با فاصله بسیار کمی از این سحابی (M42) ، سحابی (M43) کوچک از
قدر 7 هم دیده می‌شود. حال سعی کنید که سحابی جبار را نسبت به کمربند جبار قرینه کنید. بله این جرم زیبا (M78) است. از جمله نکات مهم دیگر در رصد سحابی‌ها این است که بعضی از سحابی‌ها را بخاطر گستردگی زیادشان و تضاد نوری کمی که با زمینه‌ی آسمان دارند در بزرگنمایی‌های کمتر بهتر می‌توان تشخیص داد.
مباحث مرتبط با عنوان
