منو
 کاربر Online
471 کاربر online

زون ایران مرکزی

تازه کردن چاپ
علوم طبیعت > زمین شناسی > زمین شناسی ایران
(cached)

مقدمه

به بخش گسترده‎اى از ایران که میان دو زمیندرز تتیس کهن، (در شمال)، و تتیس جوان (در جنوب) قرار دارند می‎توان « ایران میانی » نام داد. برخلاف زمیندرز تتیس کهن، درباره محل زمیندرز تتیس جوان اتفاق نظر وجود ندارد. فرهودى (1978) و علوى (1994) محل زمیندرز تتیس جوان را منطبق بر مرز جنوب باخترى کمان ماگمایى ارومیه – بزمان می‎دانند. اشتوکلین (1968)، و گروهى بزرگ از زمین‎شناسان، راندگى اصلى زاگرس را به عنوان زمیندرز تتیس جوان پذیرفته‎اند. با توجه به پرسش‎آمیز بودن مسئله فرورانش ورق زاگرس به زیر ورق ایران (کشفى 1976، عمیدى و امامى، 1984، سبزه‎ئى، 1364) ، در این مقاله هم راندگى اصلى زاگرس، مرز میان دو ورق زاگرس (ایران جنوبى) و ورق ایران (ایران میانى) پذیرفته شده است.

چینه شناسی ایران میانی

همسانى کامل سنگ‎هاى پرکامبرینپالئوزوییک ایران میانى با ایران جنوبى (زاگرس – عربستان)، همسانى رویدادهاى زمین‎ساختى، و همچنین وجود داده‎هاى دیرینه مغناطیسى، نشانگر آن است که ایران میانى و جنوبى از زمان پرکامبرین پسین تا تریاس میانى سکویى یگانه بوده‎اند (لاپارانت، 1972 و اشتوکلین، 1977)، ولى، از اواخر پالئوزوییک، در پى تکوین حرکات زمین‎ساختى سیمرین پیشین ، این دو صفحه از یکدیگر جدا شده و در حالى که در زاگرس رسوب‎گذارى به آرامى و به تقریب پیوسته ادامه داشته، ایران میانى منطقه‎اى پرتکاپو را در شمال راندگى اصلى زاگرس تشکیل می‎داده است. ایران میانى پس از جدایش، با سرعتى بیش از صفحه زاگرس به سوى شمال شرقی حرکت کرده و پس از برخورد با ابرقاره اوراسیا و بستن اقیانوس تتیس کهن، بخشى از صفحه اوراسیا شده است. در اواخر پالئوزوییک و در طى مزوزوییک، ایران میانى زیر رژیم‎هاى کششى بوده ولى، از کرتاسه پسین به دنبال سرانجام گرفتن و بسته شدن تتیس جوان، ایران میانى میان دو کمربند زاگرس و کپه‎داغ به تله افتاده و از آن زمان به بعد، زیر رژیم فشارشى، با راستاى تنش N20E قرار گرفته است (بربریان، 1983).

ایران میانى سرزمینى یکپارچه و همگن نیست، بلکه در نتیجه عملکرد گسل‎ها به صورت قطعاتى جدا با ویژگی‎هاى زمین‎شناختى متفاوت است.در هر حال، دو ویژگى عمده در این پهنه حاکم است یکى چین‎خوردگى ، دگرگونى و پلوتونیسم شدید مزوزوییک، و دوم، تکاپوى شدید آتشفشانى سنوزوییک. همین‎ دو ویژگى است که صفحه ایران میانى را از صفحه زاگرس متمایز می‎سازد.

گفتنى است که به ظاهر، بخش‎هایى از ایران میانى، مانند خردقاره ایران مرکزى، بلوک لوت و بلوک بوکان در اثر تحولات زمین‎ساختى، پایدار شده‎اند.

زمین‎شناسى عمومى ایران میانى

از نگاه زمین‎ساخت صفحه‎اى ، ایران میانى بخشى از ابرورقى است که تا فراسوى مرزهاى شرقی و غربی ایران ادامه دارد. به سوى شمال باخترى گستره‎هاى وسیعى از ترکیه، به ویژه پهنه‎هاى آناتولى و تورید، به این صفحه تعلق دارند. ادامه خاورى صفحه ایران را می‎توان تا جنوب کوه‎هاى پامیر، هندوکش، قره‎قوروم و حتى تا سرزمین‎هاى مرتفع‎ تر هیمالیا (Trans – Himalaya) و تبت دنبال کرد. گسترش زیاد ورق ایران سبب شده تا مطالعات و دیدگاه‎ها در این ورق درخور توجه باشد. شنگــور (1373) تمامى ترکیه، به جز باریکه‎اى از بلندی‎هاى جنوب دریاى سیاه، را با صفحه ایران یکسان دانسته و به سبب عملکرد شدید رویداد کوهزایى سیمرین، از این صفحه به عنوان قاره سیمرین (Cimmerian Continent) نام برده است. در نقشه زمین‎ساخت خاورمیانه، علوى (1991)، براى این ابر صفحه، نام کوچک قاره سیمرین Cimmerian) (Microcontinent را برگزیده است . حقی‎پور (1984) در نقشه لرزه ‎زمین‎ساخت ایران – افغانستان – پاکستان، با توجه به ویژگی‎هاى سنگ‎هاى پالئوزوییک، ایران میانى را به دو بخش تقسیم کرده، که در یکى (سنندج – سیرجان) سنگ‎هاى پالئوزوییک در حوضه‎هاى گرابنى و در دومى (ایران مرکزى) توالی‎هاى رسوبى پالئوزوییک ضمن کامل‎تر بودن، بر روى سکو‎ها انباشته شده‎اند.

در نقشه زمین‎ساخت ایران نوگل‎سادات (منتشر نشده)، به نواحى واقع بین دو زمیندرز تتیس کهن و جوان، ایالت ایران مرکـزى (Central Iran Province) نام داده و آن را به زیر زون سیستان(Sistan Subzone) زون‎ گـذارى (Transitional Zone) ، مثلث میانى (Median Triangle)، زیر زون ماگمایى مرکزى (Central Magmatic) و زیر زون دگرگونى مرکزى (Central Metamorphic) تقسیم کرده است (شکل 2-7).

بیان تمام دیدگاه‎ها در خصوص ایران میانى (ورق ایران) نتیجه‎گیرى را دشوار می‎سازد. ولى، با تکیه و تلفیق نظرهاى چیره، می‎توان بخش ایرانى ورق موردنظر را به زیرپهنه‎هاى سنندج – سیرجان، البرز، خردقاره ایران مرکزى، بلوک لوت و حوضه فلیشى خاور ایران تقسیم کرد.

در یک نگاه کلى واحدهاى چینه‎شناختى – ساختارى ایران میانى عبارتست از:

1- پی‎سنگ دگرگونى پرکامبرین

2- ردیف‎هاى سکویى پرکامبرین پسین – تریاس میانى

3- انباشته‎هاى زغالدار تریاس پسین – ژوراسیک میانى

4- رسوب‎هاى دریایى ژوراسیک میانى – کرتاسه به همراه تکاپوهاى آتشفشانى

5- تکاپوهاى ماگمایى دریایى و رسوب‎هاى همزمان با کوهزایى پالئوژن

6- تکاپوهاى ماگمایى خشکى و رسوب‎هاى قاره‎اى نئوژن - کواترنرى

مقالات مرتبط با عنوان:








تعداد بازدید ها: 40737


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..