خلافت الهی

یکی از مسائلی که جریان آفرینش اولین انسان در آیات قرآن مطرح شده خلیفه بودن انسان است .
در آیة سی‌ام بقره می‌فرماید:« و اذ قال ربک للملائکه انی جاعل فی الارض خلیفه قالوا أتجعل فیها من یفسد فیها و یفسک الدماء و نحن نسبح بحمدک و نقدس لک قان انی اعلم مالا تعلمون »
خلیفه و خلافت از ریشة خلف به معنای پشت سر گرفته شده و به معنای جانشینی است جانشینی گاه در امور حسی به کار می‌رود مانند «‌ و هو الذی جعل الیل و النهار خلیفه؛» و او کسی است که شب و روز را جانشین یکدیگر قرار داد.
و گاه در اموری اعتباری به کار می‌رود:مانند یا داود انا جعلناک خلیفه فی الارض فاحکم بین الناس بالحق»ای داود ما تو را در زمین جانشین قرار دادیم پس بین مردم به حق قضاوت کن و گاه در امور حقیقی ماورای طبیعی به کار می‌رود مانند خلافت حضرت آدم در آیه 30 بقره .
مقصود از خلافت حضرت آدم خلافت از انسانها یا موجودات دیگری که قبل از او بوده‌اند نیست بلکه مقصود خلافت و جانشین خداست زیرا خداوند فرمود.من جانشینی قرار می‌دهم به علاوه مطرح کردن مسأله جانشینی برای فرشتگان به منظور ایجاد آمادگی در آنان برای سجده بر آدم است و جانشینی از غیر خدا در این آمادگی نقش ندارد.افزون بر آن وقتی فرشتگان گفتند:آیا کسی را که فساد و خونریزی می‌کند خلیفه قرار می‌دهی با این که ما تسبیح و تقدس تو می‌گوییم. در واقع درخواست مؤدبانه‌ای بود که ما را خلیفه قرار بده که ما لایق‌تریم و اگر جانشینی خدا مدنظر نبود این درخواست نیز بی‌وجه بود زیرا جانشین از غیر خدا چندان اهمیتی ندارد که فرشتگان آن را درخواست کند و نیز برای دستیابی از غیر خدا،دانستن همه اسماء یا توان فراگیری آنها لازم نیست پس مقصود از خلافت جانینی خدا است.
نکته دیگر شایان توجه این است که جانشینی خداوند به طور مطلق، یک جانشینی تکوینی است. چنان که از ادامه آیه شریف که می فرماید:«و علم آدم الاسماء کلها» و خداوند به آدم همه اما را آموخت ، نیز این نکته استفاده می شود.
از دستور خداوند به فرشتگان که بر آدم سجده کنید نیز روشن می شود که این خلافت ، خلافت تکوینی (تصرف در حقایق عینی) را نیز در بر می گیرد.مرتبه عالی خلافت تکوینی ، خلیفه خدا را توان می سازد تا کارهای خدایی به عبارت ولایت تکوینی داشته باشد.

کتاب: انسان شناسی
نویسنده: محمود رجبی
صفحه: 150