تیموریان
«771- 873 ق/ 1369- 1468م»
لشگرکشی تیمور :
مقارن انحطاط و اضمحلال
ایلخانان و حکومت های محلی بازمانده از آن دوران, امواج یک سلسه مهاجمات تازه ای, از
ماوراءالنهر با لشگر خونریز
تیمور به سوی ایران به حرکت درآمد که تمام
خراسان, جبال یا همان منطقه غرب ایران و
فارس و قسمتی از نواحی مجاور را در سیل خون انداخت. ا
این لشگرکشی ها تنها به ایران محدود نماندند بلکه حتی تا
شهر مسکو و از سویی دیگر تا
دمشق در
سوریه فعلی و تا
کشور هند و از سویی دیگر تا غرب
امپراطوری عثمانی ادامه یافت و همه جا با پیروزی همراه شد .
نتیجه حمله های تیمور :
این حمله ها در قسمت های گوناگون تأثیرات مختلف برجای گذاشت اما در
ایران و تمدن ایرانی به سلسله هایی از
ترکمانان از یک سو و به
جانشینان خود تیمور از سوی دیگر منجر شد .
در بخش های غربی و مرکزی ایران و حتی بخش های جنوبی ترکمانان به قدرت رسیدند . دولت ترکمانان از تیره
قراقویونلو و
آق قویونلو در جای جای این فلات باقی ماند و تا ظهور
صفویه ادامه پیدا کرد.
جانشینان تیمور :
شاهرخ میرزا فرزند تیمور که پس از او به حکومت رسید ، درست نقطه مقابل پدرش بود . فردی فرهنگ دوست ، با رفتاری غیر نظامی و به شدت ترویج کننده هنر و معماری و فرهنگ . همین ویژگی ها در پاره ای از جانشینان شاهرخ نیز ، ادامه یافت و حتی کسانی همچون
الغ بیک خود از هنرمندان و دانشمندان عصر خود محسوب می شدند .
عصر پس از تیمور :
همه این عوامل و خصوصا تجمع ثروتی که تیمور فراهم آورده بود و میزان بالایی از هنرمندان که در مناطقی نظیر سمرقند گرد آمده بودند ، سبب شد تا با حمایت کسانی همچون شاهرخ تیموری و همسرش
گوهرشاد آثار درخشانی از هنر و معماری و نقاشی و خطاطی پدید بیاید .
گویی بازی روزگار کار را با تیمور و فرزندان و جانشینانش به آخر برده است که از پدری تا آن درجه خونخوار و زورگو ، فرزندانی چنین هنرپرور و فرهنگ دوست به وجود بیاید .
چنانچه حتی علم و دانش نیز در این دوره درخششی کوتاه مدت داشته است و
رصدخانه الغ بیگی که با حمایت
الغ بیک تیموری و با نظارت دانشمند بزرگ عصر یعنی
غیاث الدین جمشید کاشانی بنا شد ، نمونه ای از این موارد است .
عصر درخشان هنرها :
پاره ای از زیباترین نقاشی ها ، ریشه در
مکتب هرات دارند که بطور کامل با حمایت شاهزاده های تیموری در شهر
هرات شکل گرفت و استاد بزرگ نقاشی یعنی
کمال الدین بهزاد برخاسته از چنین مکتبی است .
خطوط زیبای فارسی نظیر
خط نستعلیق در دوره جانشینان تیمور شکل گرفت و آخرین مراحل تکاملی اش را در این دوره طی نمود .
پاره ای از زیباترین آثار معماری ایرانی در این دوره به وجود آمد که از آن جمله می توان به
مسجد گوهرشاد در شهر
مشهد و در کنار بارگاه
امام رضا علیه‌السلام اشاره نمود . این مسجد که با حمایت گوهرشاد همسر شاهرخ تیموری ساخته شده است ، یکی از درخشان ترین آثار معماری ایرانی است . در گوشه ای کتیبه های این مسجد و در سمت
ایوان مقصوره آن ، کتیبه ای از
بایسنقر میرزا از شاهزادگان تیموری وجود دارد که خود از خطاطان بزرگ عصر خویش بود .
میراث تیموریان در اختیار صفویه :
معماری صفوی و یا نقاشی و خطاطی آنها ، کاملا ادامه میراثی است که از
تیموریان برجای ماند . خصوصا که صفویه با حمایت گسترده خویش ، این میراث را درخشان تر نموده ، باعث رشد و گسترش آن گشتند .
یکصد و پنجاه سال تهاجم:
این مدت از فاجعه تهاجم
چنگیز تا یورشهای مصیبت بار تیمور, تقریباً یکصد و پنجاه سال به طول انجامید. سپس در پایان یک سده دیگر که از پایان حیات تیمور می گذشت, ایران واپسین دوران ملوک الطوایفی ( یا حکومت های کوچک محلی ) خود را پشت سر گذاشت و وارد دوره صفوی شد که مورخان جدید, غالباً آن را اعتلای ایران به مرحله دولت ملی خوانده اند .
فاجعه چنگیز در قلمرو پارسی زبانان, عاقبت به ماوراءالنهر محدود شده امّا شگفت آنکه, فاجعه غمبار تیمور از همان ماوراءالنهر آغاز شد . چرا که دولت خونین تیمور, از میان ویرانه های دولت های بجای مانده از حمله چنگیز شکل گرفت .
مضاف بر اینکه در مدت فرمانروایی تیمور و سپس در دوران بعد از او , سراسر ایران زمین, از خراسان تا
مازنداران و فارس و آذربایجان عرضه تاخت و تاز ترکمانان
آسیای صغیر و ترکان
آسیای میانه شد.
فرمانروایان تیموریان:
تیمور گورکانی
پسران تیمور
نوادگان تیمور
تیموریان
جانشینان تیمور
بابر
نقاشی در دوره تیموری
خطاطی در دوره تیموری
معماری در دوره تیموری
