سنگ لایه لایه یا تورق
| در بسیاری از سنگهای دگرگونی ناحیه‌ای ، جهت یافتگی برتر وجود دارد. یعنی کلیه بلورها تقریبا در امتداد فابریک سنگ بطور موازی قرار می‌گیرند و کم و بیش باهم موازیند. جهت یافتگی بلورها ممکن است به دو صورت خطی (در امتداد یک خط کم و بیش موازی) و صفحه‌ای (در امتداد یک صفحه) دیده شود. |
انواع جهت یافتگیهای صفحه‌ای موثر در تورق
جهت یافتگی صفحه‌ای را شیستوزیته یا فولیاسیون می‌گویند و عبارتست از ساخت صفحه‌ای موازی در سنگهای دگرگونی است که موجب تورق نسبتا آسان سنگ در همین امتداد می‌شود. در اکثر سنگهایی که بر اثر
دگرگونی دینامیکی و یا ناحیه‌ای تغییر شکل یافته باشد شیستوزیته قابل ملاحظه است. می‌توان کلیواژ (تورق) اسلیتی در اسلیت‌ها و تورق صفحه‌ای در میکاشیت‌ها فولیاسیون نامنظم در شیت‌های کوارتز و فلدسپات‌دار را گاهی به آن ساخت گنیسی هم می‌گویند جزو
شیتوزیته محسوب داشت. حالات مختلف جهت یافتگی صفحه‌ای عبارتند از :
- لیتاز : عبارت از تناوب لایه‌هایی با ترکیب کانی شناسی متفاوت است که در طی دگرگونی از یک تفریق موضعی حاصل می‌شود.
- کلیواژ شکستگی یا کلیواژ درزه‌ای : در نتیجه تفریق مکانیکی ، سنگ به صورت ظریف در می‌آید در آن حالت توازی کانیها وجود نداشته و تنها شکستگیهای بسیار ریز فشرده موجب تورق سنگ شده است مانند حالتی که در میلونیت دیده می‌شود.
|
|
- کلیواژ اسلیتی : این کلیواژ در سنگهای آفانیتیک بروز می‌کند و به علت قرار گرفتتن کانیهای ورقه‌ای به موازات سطح کلیواژ ، جلای خاصی در این سطح بوجود می‌آید. این کلیواژ نیز در نتیجه عوامل مکانیکی در سنگهای دگرگونی ظاهر می‌شود و فاصله بین سطوح تورق بسیار کم و در میکروسکوپی است.
- کلیواژ جریانی : در واقع باید آن را کلیواژ اسلیتی نامید و فرق آن با کلیواژ اسلیتی تورق آسان تر در امتداد سطوح کلیواژ است. به علاوه می‌توان توازی کانیهای میکایی را با چشم غیرمسلح ملاحظه نمود که نشان دهند، پهن شدگی کانیهای سنگ در سطح تورق است. به دو کلیواژ اخیر ، کلیواژ قبل از تورم هم می‌گویند.
- کلیواژ تفریقی : در این حالت ، در امتداد سطح تورق ، جابجایی نیز صورت گرفته است و کانیهای ورقه‌ای در امتداد و به موازات سطح کلیواژ قرار دارند.
- کلیواژ خطی : کلیواژی است که در نتیجه آن سنگ به صورت بخش‌های قطعات باریک ولی طویل ظاهر می‌شود (لینه آسیون) . علت ایجاد آن نیز تقاطع دو امتداد کلیواژ یا تقاطع یا یک امتداد کلیواژ با یک سطح لایه بندی است و یا ممکن است از توازی کانیهای سوزنی بوجود آید.
تاثیر شیتوزیته کابریک شیتی در تورق
شیتوزیته ساختی از سنگ است که خرد شدن و شکستن در آن به صورت ورقه‌ها و صفحات موازی به آسانی انجام می‌شود. این عمل اصولا در نتیجه عملکرد فشارهای جهت‌دار انجام می‌گیرد. در سنگها ، کانیهای ورقه‌ای مانند
میکاها ،
کلریت‌ها ،
تالک ،
گرافیت ،
هماتیت و ... به صورت موازی قرار می‌گیرند و در نتیجه شیتوزیته بوجود می‌آید. منظور از فولیاسیون نوعی شیتوزیته جریانی است که در پی افزایش درجه حرارت با تبلور مجدد کانیها همزمان باشد. در این حالت کانیها جهت یافته‌ای بوجود می‌آید که غالبا در امتداد سطوح بزرگ خود در جهت شیتوزیته قرار می‌گیرند.
بنابراین سنگ از انتظام ورقه‌های متناوب کانیها برخوردار است و اصطلاح بلور لایه نیز همین مفهوم را دربر دارد. شیتوزیته تابع شرایط
فشار و درجه حرارت است. لذا در یک منطقه دگرگون شده ، می‌توان کلیواژ شکستکی را در بخش فوقانی ، شیتوزیته یا کلیواژ جریانی را در قسمتهای میانی و فولیاسیون را در قسمتهای عمیق تر ملاحظه نمود.
انواع ساخت نواری تشکیل دهنده تورق
در این ساخت ، سنگ به صورت نوارهای موازی ظاهر می‌شود که ترکیب کانیهای هر نوار نسبت به نوار مجاور متفاوت است. این عمل ممکن است در نتیجه تفریق دگرگونی ، رشد بلورهای دانه‌ای ، اختلاف در ترکیب لایه‌های سنگ مادر باشد و انواع آن عبارتند از :
- فابریک گنیسی : نوعی فابریک نواری است که نوارهای متناوب روشن و تیره رنگ تشکیل شده باشد. بعضی آن را نتیجه لایه بندی اولیه سنگ تصور می‌کنند (مثلا لایه بندی در سنگهای رسوبی یا انواع سنگهای آذرین لایه‌لایه) که تحت تاثیر درجه دگرگونی شدید قرار گرفته باشد.
- فابریک چشمی : این فابریک که در گنیس‌ها و سنگهای دگرگونی فولیاسیون‌دار دیده می‌شود فابریکی است که در آن بعضی کانیها نظیر فلدسپات ، کوارتز یا گرونا به صورت اشکال عدسی مانند در می‌آید و در مقاطع شبیه چشم می‌باشد. این چشمها به صورت موازی در داخل کانیهای جهت یافته دانه ریز قرار دارند.
- فابریک فلینر : این فابریک در سنگهایی که تحت تاثیر دگرگونی دینامیکی قرار گرفته باشد دیده می‌شود. در این حالت به علت جریان یافتن سنگ ، توده‌های عدسی شکل یا لایه اولیه و یا کانیهای دانه‌ای نسبتا سالم سنگ در خمیره‌ای از قطعات شدیدا خرد شده محاط می‌گردد.
مباحث مرتبط با عنوان
