تفسیر نوین

استاد محمد تقی شریعتی از طلایه‌داران اصلاحگری در ایران است، و یکی از پیشگامانی است که از پنجاه سال پیش به ضرورت اصلاحات فکری و اجتماعی دینی، آگاهی یافته و در این راه چه با تأسیس کانون نشر حقایق اسلامی در مشهد به سال 1323 و قرآن- آگاهی و تفسیر قرآن را محور اصلاح اندیشی خود قرار دارند.

معروفترین و مهمترین اثر تفسیری ایشان، تفسیر نوین است که احتمالاً بیش از ده بار به طبع رسیده و فقط تفسیر جزء سی‌ام قرآن است که با زبان و بیانی ساده و شیوا سوره‌های کوتاه و غالباً مکی آخرین جزء قرآن را به شرح و تفسیر کرده است.

در مقدمه‌ی مفصل ایشان مباحثی از تاریخ قرآن به ویژه اثبات عدم تحریف، و اعجاز و بلاغت قرآن مطرح شده است. بنابراین تفسیر نوین فقط به معنی تفسیر قرآن است و بس، منتها با این وصف که این کتاب آسمانی همیشه تازه و نو می‌باشد و گذشت روزگار و کثرت تکرار آن را کهنه نمی‌سازد، حال اگر اتفاقاً از نظر خوانندگان خبره و مشخص در این تفسیر چیزی بود که لایق این صفت باشد که از آن لحاظ نیز تفسیر نوین خواهد بود.





در این تفسیر منتهای کوشش به عمل آمده است که برای عموم قابل استفاده باشد تا مردم مسلمان با مأنوس شدن به قرآن به صلاح و تقوی نزدیک و از فساد و جنایت دور شوند. این است که حتی‌الامکان از طرح مطالب و مباحث مشکل و بکار بردن اصطلاحات علمی و فلسفی خوداری شده است.


شادروان شریعتی در تفسیر «افلاینظرون الی الابل کیف خلقت» شرح کشاف بی‌نظیری از شگفتی‌های خلقت و طبیعت و عادت و رفتار شتر و نقش مهمش در زندگی بدویان به میان می‌آورد. اما ایشان که گرایش به علم جدید را در تفسیر قرآن دخالت می‌دهد، در بعضی موارد اعتدال را فراموش کرده به شایعات شبه علمی توجه پیدا می‌کند. از جمله در جایی از مقدمه قائل به سخن گفتن مورچه می‌شود. باری سخن گفتن مورچه را باید یک تعبیر مجازی گرفت نه حقیقی یعنی مسئله‌ی مطروحه، یک مسئله زبانی- ادبی است نه علمی قرآن کلام الهی است، به زبان عربی روشن و با استفاده از تمامی امکانات زبان طبیعی انسانی قرآن را ابتدا باید با موازین لغوی و سپس ادبی- به ویژه معانی و بیانی- سنجید. قرآن از آنجا که درست مانند زبان طبیعی بشری است یعنی از نظر بافت و ساخت کلام، نه زیبایی و ظرافت هنری سرشار از استعاره و تشبیه و تعبیرات مجازی یعنی غیر حقیقی است.