مقدمه
ما در سیاره‌ای زندگی می‌کنیم که آب دو سوم سطح آن را پوشانده است. اقیانوسهای زمین که از فضا سیاره ما را آبی فام کرده‌اند، نقش مهمی در آنچه در این سیاره می‌گذرد، ایفا می‌کنند. آب بر صفحه‌های
تکتونیک (زمین ساخت) ،
آتشفشانها و تحول چهره زمین اثر می‌گذارد. از همه مهمتر اینکه حیات روی کره زمین برای بقاء احتیاج به آب مایع دارد.
|
|
آیا دنیاهای دور و یخ زده‌ای مثل پلوتون
و کارن یا تریتون (قمر نپتون) هم
اقیانوسهای پنهانی از آب دارند؟
|
شرایط وجود اقیانوس
وجود اقیانوس برسطح زمین نیازمند شرایط ویژه‌ای است. همسایه ما
زهره که به
خورشید نزدیکتر است، هیچگونه آبی برسطح خود ندارد. همچنین کمی دورتر از زمین نسبت به خورشید ،
مریخ قرار دارد که بر آن شواهدی از وجود جریانهای سطحی قدیمی به چشم می‌خورد و همچنین جریانهایی که از لحاظ زمین شناختی تازه به شمار می‌آیند، اما دوره کوتاهی داشته‌اند.
اما به رغم تمامی این یافته‌ها و همچنین کشف یخ زیر سطح
سیاره سرخ ، امروزه حتی قطره‌ای آب مایع نمی‌توان روی این سیاره یافت. این موضوع سبب شده که وسعت
کمربند حیات بسیار محدود فرض شود. کمربند حیات محدوده‌ای در اطراف خورشید است که سیاره‌ای مانند زمین با
جو و شرایط اقلیمی مناسب برای شکل گیری حیات ممکن است در آنجا وجود داشته باشد. این کمربند را می‌توان برای هر ستاره دیگری نیز تعریف کرد.
در
منظومه شمسی پهنای این ناحیه ممکن است حتی از فاصله میان زهره و
مریخ نیز کمتر باشد. اما، با در نظر گرفتن تنوع سیارات کشف شده‌ای که به دور ستاره‌های دیگر می‌گردند و همچنین این کشف اخیر که در بیشتر ستاره‌ها ، برخلاف منظومه شمسی ، سیارات غول پیکر به ستاره نزدیک هستند. ممکن است این شک در ما ایجاد شود که شاید سیارات زمین مانند نادر باشند. البته ناگفته نماند که روشهای فعلی کشف سیارات فرا خورشیدی هنوز محدودیتهای زیادی دارد.
اما بررسیهای اخیر ما را بر آن می دارد که تصور خود را از گستره سیاراتی که اقیانوس آب دارند وسعت ببخشیم. چنین به نظر می‌رسد که سیارات بسیاری در عالم ممکن است دارای اقیانوس آب باشند و این موضوع فقط شامل سیاراتی با ترکیبات و جرم مشخص و یا موقعیت خاص نسبت به خورشید نیست. در واقع با در نظر گرفتن اقیانوسهایی که طی چند سال گذشته در مکانهای دیگر منظومه شمسی کشف شده‌اند، شاید بتوان نتیجه گرفت که تقریبا همه جای عالم کمربند حیات است! جالب توجه است بدانیم که زمین در مقایسه با استانداردهای کیهانی ، میزان بسیار کمی آب دارد، یعنی فقط در حدود 0.1 درصد از جرم آن آب است.
بنابراین ، این از خوش اقبالی ماست که آب روی زمین وجود دارد. تصور می‌شود که 4.5 میلیارد سال پیش ، سنگهای کوچک و اجسام یخی که نزدیک
مشتری شکل گرفته بودند و به دلیل اثرات گرانشی در مدارهای برخوردی با
کره زمین پخش شده بودند، ملکولهای آب را به سیاره ما آوردند (پس به این ترتیب
دنباله دارها حاملان اولیه آب به زمین نبوده‌اند).
|
|
|
گانیمد ، بزرگترین قمر مشتری نشانه‌هایی از اقیانوس پنهان آب دارد.
|
آب در منظومه شمسی
بیشترین مقدار آب منظومه شمسی در اجرام صخره‌ای واقع در فراسوی کمربند
سیارکها یافت می شود. حدود نیمی از جرم
گانیمد ،
کالیستو (قمرهای مشتری) و
تیتان (قمر بزرگ زحل) آب است. اروپا (قمر مشتری) ، تریتون (قمر نپتون) و پلوتون در مقایسه با زمین درصدهای بسیار بیشتری از آب را در ترکیبات خود دارند و بخش غیر گازی ترکیب سیارات غول پیکر (مشتری ، زحل ،
سیاره اورانوس و
نپتون) نیز احتمالا بیشتر از هر ملکول دیگری آب دارد. در واقع منظومه شمسی آب فراوانی دارد، اما بیشتر آن در مناطق بسیار سرد بیرونی است. مناطق داخلی منظومه شمسی ، از جمله زمین ، در مقام مقایسه به کویر خشکی می‌ماند.
مباحث مرتبط با عنوان
