مقدمه

ویتامینها ترکیبات آلی غیر از قندها ، لیپیدها و پروتئینها هستند که در طبیعت توسط تک یاخته‌ها ، سلولهای گیاهی و پاره‌ای از جانداران تکامل یافته ساخته می‌شوند. چون سلولهای بدن انسان قادر به ساختن ویتامینها نیستند نیاز بدن به ویتامین باید از محیط زیست مرتبا و به مقادیر لازم توسط مواد غذایی تامین شود.

با اینکه ویتامینها نقش سازنده و تولید کننده انرژی را ندارند اهمیت آنها در انجام پدیده‌های حیاتی به اندازه‌ای است که فقدان یا کمبود هر یک از آنها موجب پیدایش اختلالات شدید در یک عضویا تمام بدن می‌گردد. ویتامینها به دو گروه محلول در آب و محلول در چربی تقسیم می‌شوند. ویتامینهای گروه B در گروه ویتامینهای محلول در آب قرار دارد.

ساختار تیامین

ویتامین B₁ یا تیامین

اولین ویتامین شناخته شده از گروه B است و ضد بیماری بری‌بری در انسان می‌شود. این بیماری با عوارض قلبی و عروقی و عوارض عصبی و بالاخره خیز همراه است. عوراض عصبی منجر به پلی نوریت اعصاب محیطی شده که ممکن است با خونریزی مغزی همراه باشد. این ویتامین در کبد ، کلیه و عضلات به صورت ترکیبات فسفری ذخیره می‌شود. این ویتامین به مقدار فروان در مخمر آبجو ، جوانه غلات و در دانه‌های حبوبات و اسفناج ، برگ ترب و جعفری یافت می‌شود.

ویتامین B₂ یا ریبوفلاوین

چون این ویتامین را از ابتدا به صورت خالص از شیر حیوانی بدست آورده‌اند آن را لاکتو فلاوین گویند. با کمبود یا فقدان این ویتامین ، در متابولیسم پروتیدها و گلوسیدها اختلال حاصل می‌شود. و عمدتا تبدیل آمینو اسید و قندها به اسیدهای چرب متوقف مانده و اختلالات تغذیه‌ای حاصل می‌شود که منجر به مرگ می‌شود. این ویتامین در کبد ، بیضه‌ها و کلیه پستانداران ، تخم مرغ ، شیر و ... پیدا می‌شود.

در انسان اختلالات حاصل از فقدان این ویتامین به آریبو فلامینوز معروف است. از مشخص ترین عارضه کمبود این ویتامین یک نوع ضایعه مخاطی به نام شقاق گوشه لب است که منجر به ترک خوردن گوشه های لب میگردد. کمبود این ویتامین باعث زیاد شدن عروق خونی قرنیه چشم و قرمز شدن پلکها می‌شود. این ویتامین در ساختار کو آنزیمهایی مانند فلاوین مونو نوکلئوتید و فلاوین آدنین دی نوکلئوتید شرکت دارد.

ساختار نیاسین

ویتامین B₃ یا نیاسین

این نوع ویتامین ضد بیماری پلاگر در انسان و بیماری زبان سیاه در سگ است. این ویتامین در ساختمان مولکولی کوآنزیم نیکوتین آمید آدنین دی‌نوکلئوتید (NAD) و (NADP) نیکوتین آمید آدنین دی‌نوکلئوتید فسفات شرکت دارد. عوارض بیماری پوستی پلاگر پیدایش لکه‌های قرمز رنگ بر روی پوست می‌باشد که معمولا به صورت قرینه قسمتهایی که بیشتر در معرض نور هستند دیده می‌شود. اختلالات پوستی به بافت مخاطی لوله گوارشی هم سرایت کرده و باعث ایجاد بی‌اشتهایی ، تهوع و دردهای شکمی می‌شود. این ویتامین بیشتر در مخمر آبجو ، پوست و جوانه غلات ، خرما ، گوشت ، کبد ، کلیه و قلب و شیر بیشتر است.

ویتامین B₆ یا پیریدوکسین

فقدان این ویتامین در موش ایجاد عوارضی شبیه بیماری پلاگر می‌کند. فقدان این ویتامین در جوجه مرغ خانگی باعث کم خونی می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد که این ویتامین در عمل بیوسنتز هموگلوبین موثر است. فقدان ویتامین B₆ در انسان بویژه در کودکان سبب اختلال در واکنشهای متابولیسمی سلولهای عصبی می‌گردد و موجب عوارض عصبی مانند دردهای ناحیه شکم ، دشواری در راه رفتن و حملات صرع و تشنج می‌شود.

باکتریهای موجود در روده انسان می‌توانند به مقدار اندکی ویتامین B₆ سنتز نمایند. با افزایش میزان مواد پروتئینی جیره غذایی نیاز به این ویتامین هم افزایش می‌یابد. گندم ، مخمر آبجو ، ذرت ، جگر ، شیر و تخم مرغ و سبزیها حاوی ویتامین B₆ هستند.

ساختار سیانو کوبالامین

ویتامین B₁₂ یا سیانو کوبالامین

این ویتامین حاوی 4 درصد کبالت است. از نظر ساختمان شیمیایی شباهت خاصی به هسته تترا پیرولی پورفیرین در هموگلوبین دارد. با این تفاوت که کبالت جایگزین آهن شده است. فقدان ویتامین B₁₂ در انسان که بیشتر به علت اختلال در عمل جذب ویتامین روی می‌دهد، باعث بروز بیماری کم خونی وخیم و پیدایش گویچه‌های قرمز غیر طبیعی از نوع مگالوبلاست در خون می‌گردد.

در بیماران مبتلا به این نوع کم خونی تجویز ویتامین از طریق دهان موثر واقع نشده و می‌بایست ویتامین از طریق تزریق وارد بدن شود. ویتامین B₁₂ جذب شده مدتی طولانی در بدن انسان باقی می‌مانند و دفع آن کند است. این ویتامین توسط باکتریهای موجود در دستگاه گوارش نشخوار کنندگان و همچنین توسط باکتریهای روده‌ای انسان سنتز می‌شود که قسمتی از آن قابل جذب است. این ویتامین در مواد غذایی مانند جگر ، شیر ، پنیر و تخم مرغ یافت می‌شود.

مباحث مرتبط با عنوان

• بیوشیمی
• بیوشیمی ساختمانی
• متابولیسم
• ویتامین A
• ویتامین E
• ویتامین D
• ویتامین K