مقدمه
هر چند کنترل عامل بیماری‌زا با استفاده از
آفتکشها در بخش کشاورزی سودمند است ولی آفتکشها باعث ایجاد بیماری و مرگ در انسان‌ها می‌گردند، این مشکلات ناشی از شرایط مختلف تماس مستقیم و غیرمستقیم انسان با آفتکشها می‌باشد. مستعدترین افراد آنهایی هستند که در تماس مستقیم با این چنین مواد شیمیائی‌اند که همان کارگرانی هستند که در بخش کشاورزی در معرض سموم آفت‌کش می‌باشند و یا اینکه در کارخانه تولید سم کار می‌کنند.
کارگرانی که سموم آفت‌کش را مخلوط ، حمل یا در مزرعه بکار می‌گیرند در معرض و تماس شدید آفتکشها قرار دارند و اولین محل تماس سم در انسان پوست می‌باشد، اگر همین کارگران به لباس محافظ سم در زمان استفاده از مواد شیمیایی مجهز نباشند جذب آفتکشها از طریق پوست می‌تواند چشمگیر و قابل ملاحظه باشد. به محض اینکه پوست در معرض سم قرار می‌گیرد، ممکن است سم در بدن جذب یا تنها در سطح پوست باقی بماند. اثر موضعی عمومی که از تأثیر سم بر روی پوست دیده می‌شود، مشکلاتی از قبیل
درماتیت‌ها می‌باشد. جذب آفت‌کش در بدن می‌تواند باعث بروز مشکلاتی برای سلامتی انسان بشود، از قبیل سوزش چشم ، در حالت جذب بیشتر
مشکلات دستگاه تنفسی با مسمومیت سیستمیک که در آخر ممکن است به مرگ بیانجامد.
تماس غیر مستقیم با آفت‌کش ها ناشی از خوردن غذاهایی است که سموم آفت‌کش در آن نفوذ کرده‌اند و می‌تواند باعث افزایش مواد سمی در بدن انسان گردد، که معمولا وابسته به بودن درازمدت در معرض این آفتکشها می‌باشد که ممکن است منجر به بیماری شود و یا اینکه نگردد. بدن انسان یک سازواره بیوشیمیایی خیلی پیچیده‌ای است که به راحتی خودسازگار و انعطاف پذیرمی‌شود و آن دارای سیستم تنظیم کننده متعددی است، تا مطمئن سازد که تمام اجزاء بدن در پاسخ به شرایط بیرونی کاملا درست ایفای نقش می‌کنند.
آفتکشها چطوری به انسان تأثیر می‌گذارند؟
آفتکشها با تغییر سرعت فعالیت‌های مختلف بدن ، افزایش آنها به عنوان مثال ،
افزایش تپش قلب و تعریق یا کاهش آنها مثلا توقف کامل تنفس عمل می‌کنند. به عنوان مثال ، جمعیت قرار گرفته در معرض سمپاشی با حشره‌کش مالاتیون بر اساس تجربه می‌تواند سبب تعریق گردد، این نتیجه در اثر یک سری از رخدادهای فیزیولوژیکی در بدن می‌باشد که به عنوان پاسخی به مواد شیمیایی وارد شده در بدن است و در ابتدا سبب عدم فعالیت بیوشیمیایی آنزیم می‌گردد. در نتیجه:
- این تغییر بیوشیمیائی به تغییر سلولی می‌انجامد. (در این حالت افزایش فعالیت عصبی)
- تغییر سلولی سپس موجب تغییرات فیزیولوژیکی می‌شود که علائم مسمومیت مشاهده یا در سیستمهای فیزیولوژیکی خاص بدن احساس می شوند. (در این حالت فعالیت غدد تعرقی) در ادامه نیز توسعه بنیادین اثرات مذکور از بیوشیمیایی به سلولی و آنهم به فیزیولوژیکی در اغلب مسمومیت‌ها بدین شکل بروز می‌نماید.
بسته به مکانیسم بیوشیمیایی ویژه یک فعالیت ، یک سم ممکن است اثرات خیلی وسیعی در داخل بدن داشته باشد، و یا امکان دارد سبب تغییر خیلی محدودی در فعالیت های فیزیولوژیکی در یک ناحیه خاصی از بدن یا اندامی گردد. سم مالاتیون به سادگی سبب غیر فعال شدن یک آنزیم می‌شود که رابط بین اعصاب است، آنزیمی که توسط سم پاراتیون و یا دیگر آفتکشها غیرفعال می‌گردند در بدن معمول است و بنابراین تنوع اثرات روی اکثر سیستمهای بدن در کنار تعریق مشاهده می‌شوند.
سمیت
سمیت واژه عمومی است که شامل اثرات زیان‌آوری است که توسط آفتکشها ایجاد می‌شود این اثرات زیانبار می‌تواند، شامل گروهی از علائم ساده همچون سردرد ، تهوع و در حالت شدید مثل
کما ،
تشنج و حتی مرگ باشد. مسمومیت بطور نرمال به چهار نوع تقسیم می‌شود، که به میزان قرارگیری در معرض یک آفت‌کش و مدت زمان تماس با سم بستگی دارد تا علائم مسمومیت توسعه و بروز نماید. در نتیجه قرارگیری کوتاه مدت در معرض سم و اتفاقی که در داخل یک دوره زمانی کوتاه مدت بطور نسبی در داخل بدن اتفاق می‌افتد.
در صورتی که در حالت درازمدت در نتیجه قرارگیری در معرض سم در دوره زمانی بلند مدت مسمومیت رخ می‌دهد. اغلب مسمومیت ها بهبودپذیر هستند و باعث صدمه دائمی نمی‌شوند اما ممکن است بهبود کامل در درازمدت حاصل آید، اگر چه بیشتر آفت‌کش ها ممکن است باعث بروز صدمات دائمی و غیرقابل برگشت و بهبود پذیر باشند، آفتکشها می‌توانند بر روی یک سیستم و عضو خاصی در بدن تأثیر بگذارند یا آنها ممکن است مسمومیت ویژه‌ای را با تأثیرگذاری روی تعدادی از سیستم را ایجاد نمایند. معمولا نوع مسمومیت به گروه‌های دیگری نیز تقسیم می‌شوند ،که بر اساس تأثیرگذاری آن بر سیستمها و دستگاه‌های عمده بدن قرار دارند.
فاکتورهای تعیین کننده برآمد مسمومیت آفت‌کش
اگر جذب آفت‌کش یک واقعیت ثابت شده است امکان دارد مقدار سم جذب شده برای ایجاد مرگ کافی گردد که به مقدار ترکیب اصلی سم دارد. راه‌های مختلف اندازه‌گیری سمیت مواد شیمیایی توسعه یافته است و اندازه‌گیری این فاکتور شامل دز کشنده صددرصد یا
Ld50 است . واژه Ld50 بیان می‌کند شدت سمیتی که از طریق جذب پوستی و دهانی برای کشتن 50 درصد کل حیوانات تحت آزمایش نیاز است. معمولا اطلاعات حاصله از مطالعات آزمایشها طبقه‌بندی آفت‌کش را در ارتباط با درجه سمیت فراهم می‌کند که آفت‌کش‌های خیلی سمی Ld50 خیلی کمتری دارند.
هر چند آن بایستی ارزشش از Ld50 گفته شود ولی بهتر بود از روی احتیاط تفسیر گردد، نظر به اینکه تفاوت وسیعی در پاسخ بین گونه‌های موجودات زنده وجود دارد. دز آفت‌کش ، تا حدودی برآمد مسمومیت ایجاد شده بوسیله سم را تعیین می‌کند. اگر دز بیشتری از سم جذب بدن شده باشد مسمومیتی‌که بوجود می‌آید نه تنها در ترکیبات نسبتا سمی بلکه برای ترکیبات با سمیت پایین نیز جدی خواهد بود. کنترل دز ، اساس ایمنی استفاده از آفت‌کش‌هاست. بروز علائم سمی آفت‌کش ممکن است چندان هم تنها به دز بستگی نداشته باشد بلکه به مدت قرارگیری در معرض سم نیز بستگی داشته باشد.
برای اکثر آفتکشها اثرات سمی مشاهده شده از تماس کم با سم ممکن است کاملا متفاوت از تماسهای تکراری با سم باشد. بیشتر علائم تماسهای تکراری با سم به آرامی توسعه می‌یابند و در بیشتر موارد ممکن است علائم مسمومیت مشابه با علائم بیماریهای مزمن باشد که تشخیص اینکه مورد مسمومیت است یا بیماری را با مشکل مواجه می‌سازد.
مسیرهای ورود سم به بدن
تعیین کننده نهایی برآمد مسمومیت ایجاد شده توسط سم ، مسیر ورود سم به بدن است، مسمومیت از طریق آفت‌کش از طریق خوردن ، استنشاق یا جذب از راه پوست می‌باشد. بیشتر مواد شیمیایی به عنوان مثال ، سم مالاتیون توسط هر سه روش تماس با سم در دز بالای سم بطور یکسان ایجاد مسمومیت می‌کند و توسط هر سه روش تماس با سم صرفنظر از مدت قرارگیری در معرض سم و مقدار دز سم بطور یکسان ایجاد مسمومیت نمی‌کند.
تماس و نفوذ پوستی عمومی‌ترین راه نفوذ سم به بدن می‌باشد و اگر مقدار معینی از آفت‌کش به بدن وارد شده باشد اثرات سمی بطور عادی دیده خواهند شد. روی‌هم‌رفته تعدادی از آفت‌کش‌های شناخته شده از طریق پوست در مقدار بیشتری جذب شوند تقریبا کم است، اثرات مشاهده شده در اکثر حالات معمولا محدود به پوست با علائمی همچون خارش و
حساسیت پوست می‌باشند.
نحوه استفاده آفت کش های شیمیائی
تمامی آفت‌کش‌های شیمیایی بایستی با احتیاط بکار برده شوند، برای استفاده مطمئن و دائمی از تمامی مواد شیمیائی عناوین ذیل باید رعایت شود:
- همیشه قبل از استفاده مواد شیمیایی برچسب روی آن را بدقت خوانده و طبق دستورالعمل اجرا کنید.
- آفتکشها را به دور از دسترس کودکان نگهداشته و در ظروف سربسته برچسب‌دار نگهداری نمائید.
- از کشیدن سیگار در زمان سمپاشی یا گردپاشی خودداری کنید چون اکثر مواد شیمیایی قابل اشتعال هستند.
- از لباس‌های محافظت کننده و ماسک استفاده نمائید آستینها کاملا کشیده در پایین دست و یقه را کاملا ببندید، در صورت ریخته شدن مواد سمی روی پوستتان فورا آن را با آب و صابون بشوئید.
- دستانتان را بعد از سمپاشی یا گردپاشی و قبل از غذا خوردن بشوئید و لباستان را تعویض نمائید.
- اگر شما در زمان استفاده از آفت‌کش یا کمی بعد از آن احساس ناخوشی کردید سریعا به پزشک مراجعه نمائید.
مباحث مرتبط با عنوان
